Ryby

Rodzaje łusek :

plakoidalne, tzw. skórne, składające się ze zwapniałej tarczki podstawowej i wyrastającego z niej ząbka,

Łuski plakoidalne.

ganoidalne – mają kształt rombów, ułożone są w rzędy, przylegają do siebie. Pokryte są cienką warstwą szklistej ganoiny,

Łuski ganoidalne

łuski elastyczne – jednym końcem tkwią w skórze, drugim nakrywają częściowo łuski z następnego rzędu.

Łuski elastyczne.

Wyróżniamy:

cykloidalne – owalne z równym brzegiem

ktenoidalne – zewnętrzny brzeg mają ząbkowany.

Na łuskach widoczne są linie przyrostu, tzw. skleryty

Wzdłuż boków ciała od głowy aż do nasady ogona w łuskach znajduje się szereg otworów, które prowadzą do leżącego pod łuskami kanału tworzącego linię boczną, umożliwiającego odczuwanie prądów wody.

Mechanizm wymiany gazowej – pokrywy skrzelowe podnoszą się, równocześnie woda wpada przez otwór gębowy, szczeliny skrzelowe, jamę skrzelową, następnie obmywa skrzela i wypływa spod pokryw.

Układ pokarmowy – zaczyna się otworem gębowym, który łączy się z jamą gębową ograniczoną kośćmi szczęki górnej i dolnej. W jamie gębowej znajduje się język. Następne odcinki to gardziel, przełyk, żołądek (u niektórych ryb brak żołądka), jelito. Do jelita uchodzą przewody wątroby, zaopatrzone w pęcherzyk żółciowy oraz przewody trzustki.

Układ wydalniczy – tworzą pranerki ułożone po grzbietowej stronie jamy ciała, moczowody, pęcherz moczowy posiadający ujście na zewnątrz. Głównym produktem białkowej przemiany materii u ryby jest amoniak.

pęcherz pławny – narząd hydrostatyczny. Pęcherz jest cienkościennym workiem wypełnionym mieszaniną gazów (ok. 90% azotu, tlen i dwutlenek węgla). Ma połączenie z błędnikiem i przewodem powietrznym. Zmiana wielkości pęcherza (regulowana ilością gazów) powoduje zmianę ciężaru ryby, umożliwiając rybie zmianę głębokości w środowisku wodnym.

Rozmnażanie i rozwój – rozmnażają się płciowo. Ryby są organizmami rozdzielnopłciowymi. Narządami płciowymi u samicy są jajniki, luźno zawieszone na grzbietowej ścianie jamy ciała i jajowody. Narządami płciowymi u samca są jądra i nasieniowody, które dochodzą do brodawki moczopłciowej. Zapłodnienie u ryb jest zewnętrzne (bywają wyjątki), odbywa się w okresie godowym, nazywanym tarłem. Samica składa jaja w bardzo dużych ilościach (do kilkudziesięciu tysięcy), mają one krótką żywotność, nazywane są ikrą. Samiec polewa jaja plemnikami, nazywanymi mleczem.

Tempo rozwoju ryb zależy od: temperatury wody, obecności światła oraz zawartości tlenu. Larwa ryb początkowo czerpie pokarm z żółtka obecnego w jaju. Gdy powstanie w jej rozwoju układ pokarmowy, zaczyna odżywiać się planktonem.

Do ryb należy ok. 20 000 gatunków. Wyróżniamy ryby chrzęstnoszkieletowe oraz kościste.

Ryby kościste dzielą się na:

Ryby dwudyszne występują w tych samych szerokościach geograficznych w wodach słodkich, jeziorach, rzekach czasowo wysychających, zamulonych. W czasie braku wody żyją zagrzebane w mule, oddychają powietrzem atmosferycznym. Znane są trzy rodzaje tych ryb: rogoząb występujący w Australii, prapłetwiec żyjący w Afryce Zachodniej oraz prapłaziec w Ameryce Południowej.

. prowadzą mało aktywny tryb życia w wodach słodkich,

. ich ciało jest wydłużone ok. 1-2 m, pokryte dachówkowato ułożonymi kostnymi łuskami,

. brak wyodrębnionej płetwy grzbietowej i odbytowej (zlewają się w dużą płetwę ogonową),

. płetwy parzyste mają kształt szerokich płatów, bądź długich wyrostków

. mają wyodrębnione skrzela i płuca, więc mogą oddychać zarówno tlenem zawartym w wodzie, jak i atmosferycznym. Płuca powstały jako uwypuklenie przełyku (pęcherz pławny).

Ryby trzonopłetwe reprezentowane są przez jeden gatunek – latimerię, wyłowioną w 1938 r. w Oceanie Indyjskim, przy wybrzeżach Afryki. Latimeria prowadzi życie przydenne. Jest dużą rybą, której waga dochodzi do 80-100 kg. Nie posiada pęcherza pławnego. Przodkowie ryb trzonopłetwych występowali w płytkich wodach. Wykorzystywali płetwy parzyste do pływania i „chodzenia” po mieliznach.

Ryby kostnoszkieletowe śledziokształtne, karpiokształtne, okoniokształtne, węgorzokształtne. śledzie, makrele, tuńczyki, węgorze, szczupaki, karasie, leszcze. Gatunkami chronionymi są np.: jesiotr, strzebla, ciosa, kiełb, tołpyga, peluga.

Lancetnik

Odcinek przedni rozpoczyna otwór gębowy otoczony wieńcem czułków. Po stronie grzbietowej jest 1 fałd skórny, który przechodzi łagodnie w fałd ogonowy (na kształt lancetu) po stronie brzusznej rozdwaja się i tworzy 2 fałdy brzuszne. Ciało pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem, pod którym znajduje się skóra właściwa. Pod skórą leżą mięśnie ułożone metamerycznie.

Budowa wewnętrzna.

. Przez całe życie lancetnika zachowana jest struna grzbietowa jako pręt biegnący po stronie grzbietowej.

. Występuje mózg i rdzeń nerwowy w postaci pustej cewki (cewa) leżącej nad struną grzbietową.

. Lancetnik odżywia się zooplanktonem i szczątkami roślin i zwierząt. Układ pokarmowy rozpoczyna lejek przedgębowy, otwór gębowy oraz mała jama gębowa, dalej jest obszerna gardziel, której ściany poprzebijane są ok. 180 otworami (szczeliny skrzelowe). Na dnie gardzieli znajduje się rowek – endostyl. Cała gardziel otoczona jest jamą okołoskrzelową. Do jelita ma ujście wątroba. Jelito jest niezróżnicowane i zakończone odbytem.

. Układ krwionośny jest zamknięty, krew jest bezbarwna. Brak serca.

. Układ wydalniczy – wokoło gardzieli leży ok. 90 par nefrydiów, które składają się z kanalika zakończonego ślepo w celomie, otwierającego się do jamy skrzelowej. Od kanalika odchodzą solenocyty. Produktem wydalniczym azotowej przemiany materii jest amoniak.

. Lancetnik rozmnaża się wyłącznie płciowo. Jest rozdzielnopłciowy. Organami rozrodczymi są jądra u samca i jajniki u samicy. Wyglądem przypominają woreczki ułożone metamerycznie po bokach ciała. Brak przewodów wyprowadzających komórki rozrodcze. Wydostają się one na zewnątrz przez jamę okołoskrzelową i szczeliny skrzelowe. Zapłodnienie jest zewnętrzne.