RYNEK PRACY I POLITYKA ZATRUDNIENIA
Rynek pracy – miejsce gdzie spotykają się pracodawcy oferujący miejsca pracy i ludzie szukający pracy i gdzie zawierane są transakcje wymiany.
Klasyfikacja rynków pracy:
Ze względu na przekrój przestrzenny:
-rynek wewnętrzny – w obrębie danego przemysłu
-rynek lokalny – obejmuje miasto lub gminę
-rynek regionalny – w obrębie regionu, przy czym teren jest często wyznaczony nie administracyjnie ale na podstawie możliwości codziennego dojazdu. W literaturze regionalny rynek pracy obejmuje obszar, który wyznaczony jest przez 1 godź nawet 1,5 godź czasu dojazdu do pracy.
-ogólnokrajowy rynek pracy – obejmuje obszar kraju
-międzynarodowy rynek pracy
Przestrzenny podział zwraca uwagę na kwestie mobilności przestrzennej siły roboczej, przez którą rozumiemy skłonność i gotowość ludzi do alokacji w przestrzeni w celu uzyskania pracy.
Dotyczy to szczególnie mobilności:
-ogólnokrajowego rynku pracy
-międzynarodowego rynku pracy
W tych przypadkach wiąże się mobilności z e zmianą miejsca zatrudnienia.
Mobilność można odnieść też do regionalnego rynku
1) zwiększenie mobilności siły roboczej w ujęciu przestrzennym może być ważnym czynnikiem ułatwiającym znalezienie pracy
2) może też być ważnym czynnikiem zmniejszającym różnice w sytuacji na regionalnych rynkach pracy.
Klasyfikacja rynków pracy wg. poszczególnych zawodów.
Jest to kategoria dynamiczna , jedne zawody zanikają inne powstają.
W obrębie poszczególnych zawodów sytuacja jest zróżnicowana . Można też wprowadzić pojęcie mobilności zawodowej siły roboczej, jako skłonności i gotowości do zmiany zawodu. Wyższa mobilność zawodowa ułatwia znalezienie pracy oraz zmniejsza różnicę w sytuacji na rynku pracy poszczególnych zawodów.
Mobilność kwalifikacyjna – gotowość do podnoszenia kwalifikacji. ( Nie zmieniając zawodu, pracodawcy, istotnym jest podnoszenie kwalifikacji, co umożliwia ruch w obrębie wewnętrznego rynku pracy).
3 podstawowe elementy składające się na rynek pracy:
-popyt na pracę zgłoszony przez pracodawcę
-podaż pracy –oferowana przez szukających pracę
-płaca, czyli cena siły roboczej , jako rezultat transakcji, kontraktu między pracownikiem a pracodawcą.
Determinanty tych wielkości, jak oddziaływują na ruch na rynku pracy.
Podaż pracy
Można rozpatrywać z punktu widzenia jednostki, ale i szerszego tj. całego rynku pracy. Z punktu widzenia jednostki – decyzje o wielkości podaży pracy jest decyzją o czasie pracy.Jednostka może wybierać pracę w pełnym lub nie pełnym wymiarze czasu.
Patrząc szerzej – to podaż pracy można mierzyć ilością osób gotowych do pracy , jak i czasem pracy. Przez podaż pracy można rozumieć liczbę osób gotowych do podjęcia pracy przez określony czas.
Determinanty rozmiarów podaży pracy , co decyduje o gotowości do podjęcia pracy w wieku produkcyjnym.
-wysokość stawek płac.
Efekt
dochodowy wzrostu stawek
Efekt płac w ekonomii
substytucyjny
Efekt dochodowy – polega na tym, że wzrost stawek zmniejsza podaż pracy.
Efekt substytucyjny – polega na tym , że gdy stawki płac rosną to skłania to do zwiększenia podaży pracy , gdyż przy wyższych stawkach płac rośnie koszt alternatywny nie pracowania .
Efekt substytucyjny jest zwykle silniejszy od dochodowego, toteż z reguły teoria neoklasyczne zakłada że:
stawka
płac
podaż pracy
W tej teorii ( neoklasycznej ) każdy sam decyduje o podjęciu pracy, czyli że bezrobocie jest wynikiem dobrowolnego wyboru.
Popyt (pracodawcy zgłaszają popyt na pracowników)
Czynniki wpływające na rozmiary popytu na pracę.
Teoria neoklasyczna mówi , iż pracodawcy rozstrzygają rozmiary popytu na pracę kierując się zasadą maksymalizacji zysku. Z punktu widzenia pracodawcy, decyzja dot. zatrudnienia, musi się opierać na rachunku ekonomicznym , który uwzględnia korzyści i koszty. Zatrudnienie to dla pracodawcy zwykle koszt. Z drugiej strony musi przynieść zysk który można zmierzyć w oparciu o tzw. krańcową produkcyjność pracy.
Krańcowa produkcyjność pracy –to przyrost produkcji jaki wynika z zatrudnienia dodatkowego pracownika. Teoria neoklasyczna twierdzi, że pracodawca musi porównać płace pracownika z krańcową produkcyjnością pracy.
Jeśli płaca jest > od kr. Produkcyjności to pracodawca nie powinien zatrudniać pracownika . Jeśli płaca jest < to powinien zatrudnić ( bo się opłaca ).
Teoria neoklasyczna twierdzi, że każdy dodatkowy pracownik zatrudniony przez pracodawcę powiększa wartość produkcji w przedsiębiorstwie , ale w coraz mniejszym stopniu. Z tego wynika , że przy danej produkcyjności i intensywności pracy ,zwiększanie zatrudnienia poprzez pracodawców wymaga obniżek stawek płac.
Stawki
Płac
Z tej teorii wynika ,że zatrudnienie jest następstwem kalkulacji, bo zbyt rosnące zatrudnienie podniesie koszt nie podnosząc produkcji.
Spojrzenie makroekonomiczne wg. Kęnsistów – popyt na pracę zależy od popytu na towary. Na rynku występuje popyt i podaż i na ich podstawie wyznacza się ceny w postaci płacy.
Płaca ustala się w wyniku gry rynkowej między 2 – oma stronami ( neoklasiści ), ale obecnie są zaburzenia np.: monopole, układy zbiorowe komplikujące proces ustalania prac.
Zaobowa i strumieniowa analiza rynku pracy.
ANALIZA ZASOBOWA
1) Wykorzystuje się w niej tzw. wielkości zasobowe
2) Analiza ta polega na porównywaniu wielkości zasdobów w kolejnych okresach czasu.
3) Polega na określeniu przyczyny zmiany zasobów na rynku pracy poprzez obserwowanie zmian innych zasobów.
4) Polega na badaniu wewnętrznej struktury jakiegoś zasobu ( np.. zatrudnionych, bezrobotnych) i przedstawianiu zmian tej struktury w czasie.
Wszystkie wielkości ekonomiczne można sklasyfikować jako:
1 – wielkości zasobowe
2 – wielkości strumieniowe
od. 1 pokazują one stan jakiegoś zjawiska w pewnym momencie czasu
od. 2 pokazują proces trwający w czasie ( np. wielkość produkcji w przedsiębiorstwie, sprzedaż , zysk, inwestycje). Cechą charakterystyczną wartości strumieniowych jest to, że mają one wymiar czasowy, co oznacza, iż przy podawaniu rozmiaru wielkości strumieniowej musimy koniecznie zaznaczyć , jakiego okresu ta wielkość dotyczy.
Analiza zasobowa – przykłady
– liczba bezrobotnych
– liczba pracujących
– liczba aktywnych zawodowo
Lwp – ludność w wieku produkcyjnym
to – moment obserwacji Lwp
Cz – czynni zawodowo ( gotowi do pracy)
Bz – bierni zawodowo
Lwp
Bz
Cz
P B
Cz / Lwp = az ( współczynnik aktywności zawodowej wynosi ok. 64 – 66%)
Cz – obejmuje pracujących i bezrobotnych
18- 59 lat baby
18- 64lat faceci -wiek produkcyjny Cz
bz – osoby w wieku produkcyjnym, ale nie przejawiające gotowości
B/ Cz = b stopa bezrobocia
P / Cz = z stopa zatrudnienia
b + z = 1
B = Cz – P
Cz = az * Lwp
B = az * Lwp – P
im az > tym B >
B / cz = az Lwp / cz – P / cz
P / cz = z – stopa zatrudnienia
b=1 – z
Stopa bezrobocia zależy przede wszystkim od stopy zatrudnienia.
Dwa sposoby obliczania liczby bezrobotnych i stopy bezrobocia.
1)oparty na rejestracji w urzędach pracy – ustawa określa ,ktojest bezrobotnym, należy spełnić warunki gł. rejestrację
2)oparty na badaniach ankietowych ludności (BAEL) BadaniaAktywności Ekonomicznej Ludności – nie trzeba się rejestrować ale:
-nie mieć pracy
-być gotowym do pracy w bieżącym lub najbliższym tygodniu
-nie wolno pracować ani godź. W tygodniu
Stopa bezrobocia
wg 1) – 16,4%
wg 2) BAEL – 18,4%
Słabości analizy zasobowej
-nie uwzględnia wszystkich osób znajdujących się w zasobie
-pomija aspekt rotacji osób w zasobie
ANALIZA STRUMIENIOWA
Charakterystyczne cech A.S. to:
-posługiwanie się wielkościami strumieniowymi
-dokonuje się oceny sytuacji na rynku pracy poprzez obserwonie strumieni przepływających miedzy zasobami
Bz 4
2
1
P B
3
1+ 2 >3 + 4 to B rośnie
1 + 2 <3 + 4 to B maleje
3 + 4 – strumień odpływu osób z bezrobocia i jeśli ten odpływ podzielimy przez Bto to otrzymamy wskaźnik: stopy odpływu z bezrobocia. Jeśli wskaźnik>to prawdopodobieństwo odpływu >
Odpływ z B do P
Bto
Stopa odpływu Bo do zatrudnionych to wskaźnik określający szansę znalezienia pracy przez bezrobotnych.
Aby dokonać dogłębną analizę sytuacji na rynku to nie wystarczy przeprowadzić analizę zasobową, ale należy wykonać analizę strumieniową przepływu osób między zasobami.
Jeśli zasób B jest stały, to może oznaczać:
1)mało ludzi napływa i odpływa z B ( stagnacyjny zasób bezrobocia sytuacja niekorzystna)
2)dużo napływa i dużo odpływa-przeciętnie ludzie siedzą krótko, jest > rotacja – korzystniejsza sytuacja.
B=Napływ do B x okres trwania
bezrobocia
Wnioski dla gospodarki aby malało bezrobocie
1-dynamika wzrostu PKB odgrywa istotną rolę kształtowaniu bezrobocia , za czym przeważają dwa fakty:
a- silny związek tempa wzrostu PKB i zmian w bezrobociu
b- rosnąca nadwyżka bezrobocia faktycznego nad bezrobociem niekoniunkturalnym
Można wyprowadzić postulat o celowości zastosowania polityki makroekonomicznej dla redukcji bezrobocia. Do tej pory wśród polityków w Polsce dominował pogląd , że polityka makroekonomiczna winna być wykorzystana do walki z inflacją, ale nie do walki z bezrobociem. Uważano iż należy prowadzić restrykcyjną politykę makroekonomiczną, szczególnie pieniężną, dla ograniczenia inflacji. Zaś bezrobocie w przekonaniu zwolenników tych poglądów nie powinno być ograniczane za pomocą ekspansywnej polityki makroekonomicznej czyli niższych stóp % i większych wydatków budżetowych , czyli większy deficyt budżetowy.
Ostatnio coraz więcej zwolenników twierdzi , że należy wykorzystywać ekspansywną politykę pieniężną w celu ograniczania bezrobocia. W tej kwestii jest ostry spór w Polsce. Wzrost deficytu i niższe stopy % wg dużej grupy uważane jest jako zjawisko negatywne -zwiększa inflację ( kreuje popyt)- można podnosić stopy procentowe.
Zwolennicy twierdzą , że obniżka stóp % kreuje popyt na rynku , a to stymuluje produkcję, a więc i zatrudnienie ( jeśli te zjawiska występują razem nie będzie inflacji )
Bariery produkcji:
– brak popytu
– mała opłacalność produkcji
Mobilność zawodowa w Polsce.
-ważny czynnik wpływający na bezrobocie. Jeśli mobilność jest większa to lepiej ograniczać bezrobocie strukturalne. Mobilność zawodowa – to zmiana zawodu przez osobę należącą do zasobów siły roboczej
Metody analizy
-nieparametryczna
-parametryczna – oparta na ekonomotrycznej analizie
Wyższa mobilność zawodowa umożliwia przeprowadzenie niezbędnych dostosowań strukturalnnychzatrudnianie przy niższych kosztach społecznych w postaci bezrobocia.
okres: to
okres: t1
Pracujący w zawodzie
i – tym
Pracujący w tym samym zawodzie
w tym samym miejscu pracy
Lub w innym zawodzie
,, j ‘’ W innym miejscu
Bezrobotni
Bierni zawodowo
Grupa jest mobilna zawodowo jeśli pomiędzy to a t1 zmienia grupę zawodową ( tu z ,,i’’ na ,, j ‘’)
Jak zmierzyć stopień mobilności zawodowej ( dla całej kategorii zawodowej ) ?
Miary pomiaru mobilności
I Miara – to relacja pomiędzy liczbą osób zmieniających zawód ( w pewnym okresie ) w stosunku do całej liczby osób pracujących. Wskaźnik mówi jaka część pracujących zmienia zawód.
II Wskaźnik mobilności zaw. – połączonej ze zmianą miejsca pracy to relacja między liczbą osób zmieniających zawód i miejsce pracy a liczbą pracujących.
III Mobilności zawodowej dla poszczególnych grup siły roboczej ( kobiet, mężczyzn, sektora prywatnego itd. )
Zmiana zawodów w ramach tych samych przedsiębiorstw jest sytuacją pozytywną.
Najwyższe mobilności zawodowe:
-produkcja usług elektrycznych i optycznych
-produkcja celulozy
-pośrednictwo finansowe
-obsługa nieruchomości i firm
Sekcje o najniższym wskaźniku mobilności zawodowej
-rolnictwo indywidualne
-produkcja tkanin i wyrobów włókienniczych
-ochrona zdrowia i opieka socjalna
Ze względu na płeć mężczyźni mają większą mobilność zawodową.
Mobilność spada wraz z wiekiem osób
Mobilność jest największa u ludzi z wykształceniem wyższym
Na mobilność ma wpływ wielkość aglomeracji – jest najmniejsza na obszarach wiejskich. W związku z tym występuje potrzeba bardzo aktywnej polityki regionalnej państwa aby dysproporcje zmniejszać.
Wejście do Unii Europejskiej przyspieszy aktywną politykę regionalną.
