Sen jest przeciwieństwem stanu czuwania; jest to stan obniżenia wrażliwości na bodźce i częściowej bezwładności organizmu oraz spowolnienia jego funkcji; połączony ze zniesieniem przytomności, występujący okresowo u człowieka oraz u zwierząt z wysoko rozwiniętym ośrodkowym układem nerwowym. Naczelną funkcją snu jest utrzymanie naszej równowagi psychicznej. W psychice sny mają funkcję kompensująca, pomiędzy podświadomością i jej częścią świadomą.
Sen fizjologiczny, stan czynnościowy układu nerwowego charakteryzujący się obniżeniem wrażliwości na bodźce, zanikiem aktywności ruchowej, zwolnieniem czynności serca, oddychania i in. funkcji fizjologicznych oraz czasową utratą świadomości (przytomność). Sen fizjologiczny jest niezbędny do życia i prawidłowego przebiegu procesów psychicznych.
Sen fizjologiczny występuje u człowieka i zwierząt w rytmie dobowym, na przemian z czuwaniem. Wyróżnia się dwie fazy snu: wolnofalową (NREM) i paradoksalną (REM), w której występują marzenia senne. NREM charakteryzuje się występowaniem w EEG fal o wysokiej amplitudzie i niskiej częstotliwości, co objawia się obniżeniem aktywności ruchowej (w tym ruchów gałek ocznych – stąd nazwa – non rapid eyes movement) i wszystkich czynności fizjologicznych.
Sen narkotyczny jest to utrata przytomności pod wpływem wysokich dawek leków nasennych, uspokajających, narkotyków, alkoholu lub in. związków chemicznych. W czasie snu narkotycznego może wystąpić niedrożność oddechowa i ośrodkowa niewydolność oddechowa. Sen narkotyczny zwykle mija po przejściu działania środków, które go wywołały (niedrożność dróg oddechowych).
HISTORIA INTERPRETACJI SNÓW
Przedstawię tu trzy poglądy dotyczące rozumienia snów. Pogląd Freuda, głoszący, iż wszelkie sny stanowią wyraz irracjonalnej i aspołecznej natury człowieka. Interpretacja Junga , który twierdzi, że sny są objawionej nieświadomej mądrości transcendentnej wobec jednostki, oraz pogląd że, marzenia senne są odbiciem wszelkiej działalności umysłowej: zarówno naszych irracjonalnych dążeń, jak rozumu i moralności; znajduje w nich wyraz zarówno najlepsza jak i najgorsza strona naszej natury.
Te trzy teorie nie są bynajmniej świeżej daty. Krótki przegląd historii interpretacji snów wykazuje, że niedawna polemika wokół znaczenia snów zawiera element dyskusji, która toczy się już od co najmniej trzech tysiącleci.
WCZESNA NIEPSYCHOLOGICZNA INTERPRETACJA SNÓW
Historia interpretacji snów zaczyna się od prób zrozumienia znaczenia snów nie jako zjawisk psychologicznych, lecz jako rzeczywistych doświadczeń odcieleśnionej duszy czy też jako głosu istot nadprzyrodzonych bądź duchów.
Tak więc Aszantowie uważają, iż jeśli mężczyźnie przyśni się, że ma stosunek płciowy z żoną innego mężczyzny należy go w takim przypadku ukarać zwykłą grzywną za cudzołóstwo, dusze bowiem ich obojga miały stosunek płciowy.
Papuasi Kiwai z Nowej Gwinei brytyjskiej wierzą, iż czarownikowi uda się pochwycić duszę kogoś, kto właśnie śpi, śpiący nigdy nie przebudzi się.
Inną formą przekonania, iż wydarzenia ze snu są rzeczywiste, jest idea, że dusze zmarłych ukazują się w marzeniach sennych aby nas napominać, ostrzegać lub też przekazywać innego rodzaju posłannictwa. Indian Juma i Mohawe napawa na przykład szczególną grozą ukazanie się we śnie niedawno zmarłych krewnych. Odmienną koncepcje znaczenia snów, bliższą wyobrażeniom jakie można napotkać w wielkich kulturach Wschodu, mają inne ludy pierwotne. Tutaj marzenia senne interpretuje się w ustalonym, religijnym i moralnym układzie odniesienia. Każdy symbol ma swe określone znaczenie, a tłumaczenie snu polega na objaśnieniu tych symbolicznych, ustalonych znaczeń.
Wczesna orientalna interpretacja snów także nie opierała się na psychologicznej teorii marzeń sennych, lecz na założeniu, że sen jest skierowany do człowieka przez moce niebieskie. Najlepiej znanymi przykładami tego rodzaju niepsychologicznej interpretacji snów są przytoczone w Biblii sny faraona. Gdy Faraon miał sny, które go zaniepokoiły, rozkazał wezwać wszystkich wróżbitów egipskich oraz wszystkich mędrców i opowiedział im co mu się śniło. Nie było jednak nikogo kto by umiał je wytłumaczyć faraonowi. Kiedy zwrócił się o wytłumaczenie snów do Józefa, ten rzekł: ” Bóg zapowiedział tobie, faraonie, co zamierza uczynić” . Następnie wyjaśnił faraonowi znaczenie tego snu. Owa relacja biblijna wykazuje iż sen uchodził za wizję zsyłaną człowiekowi przez Boga. Można jednakże spojrzeć na sny faraona z psychologicznego punktu widzenia. Czy owe sny należy rozumieć tak, czy też inaczej – to kwestia domysłu. W każdym razie relacja biblijna, podobnie jak wiele innych opowieści pochodzących z dawnych źródeł orientalnych dowodzi, iż sen pojmowano nie jak coś wywodzącego się od człowieka, lecz jako boskie posłannictwo.
Sny – zwłaszcza zgodnie z indyjską i grecką interpretacją – spełniały również innego rodzaju funkcje prorocze: pozwalały rozpoznawać choroby. Posługiwano się ustalonymi symbolami, aby oznaczać pewne cielesne symptomy. Ale tu również, podobnie jak w przypadku proroczego snu faraona, istnieje możliwość interpretacji psychologicznej: podczas snu o wiele jaskrawiej niż w życie na jawie uświadamiamy sobie pewne zmiany w naszym organizmie.
PSYCHOLOGICZNA INTERPRETACJA SNÓW
W przeciwieństwie do niepsychologicznej interpretacji snów, według której wyrażają one rzeczywiste zdarzenie lub przekazy od sił zewnętrznych, psychologiczna interpretacja próbuje zrozumieć sny jako wyraz stanu umysły śniącego człowieka. Te dwa ujęcia nie zawsze są odrębne. Wręcz przeciwnie, aż do średniowiecza spotykamy wielu autorów którzy łączą oba punkty widzenia, odróżniając sny, które należy interpretować jako zjawiska religijne, od snów wymagających rozumienia psychologicznego.
Wszyscy zatem oddajmy się interpretacji snów, mężczyźni i kobiety, młodzi i starzy, bogaci i biedni. Nikt nie jest uprzywilejowany ani przez płeć ani przez wiek ani też majątek czy zawód. Sen oferuje swe usługi wszystkim, jest wyrocznią zawsze gotową pełnić rolę naszego nieomylnego i milczącego doradcy. Sen podobnie jak wieszczbiarstwo zapowiada nam przyszłe radości, a dzięki owemu przewidywanemu szczęściu, które nam niesie, przydaje naszym przyjemnością dłuższe trwanie; uprzedza nas nadto o grożących nam niepowodzeniach, tak byśmy mieli się na baczności.
Co się tyczy dawnych teorii marzeń sennych, wystarczy stwierdzić w podsumowaniu, że większość badaczy snów wyznaje jeden z takich oto dwu poglądów: marzenia senne albo przejawiają naszą zwierzęca naturę, będąc bramą złudzeń, albo też są wyrazem naszych najbardziej racjonalnych sił – wrotami prawdy. Marzenia senne mają w sobie coś zarówno z naszej irracjonalnej, jak i racjonalnej natury i że sztuka interpretacji snów ma właśnie na celu zrozumienie kiedy w marzeniu sennym daje o sobie znać lepsza część naszego „ja” , a kiedy wyziera z niego nasza natura zwierzęca.
SNY I MARZENIA
Sny stanowią podstawowy materiał do poznawania fenomenu symboli. Badając symbolikę snów należy je traktować jak fakty, specyficzny przejaw naszej podświadomości. Badając sen, idąc w głąb jego treści, warto z niego wyłuskać obrazy i charakterystyczne dla niego myśli, nie przekraczając jego granic.
Obrazy z naszych snów są bardziej frapujące niż przeciwstawne im koncepty z dnia codziennego. Dzieje się tak ponieważ niosą w sobie więcej elementów naszej psychiki. Praktyka codzienna zmusza nas do oczyszczania naszych myśli i języka z elementów fantazji, pozbawiając ich tym samym cech prymitywnych. Wszystkie dziwaczne cechy naszych myśli są spychane do podświadomości. Ludy prymitywne przypisują kamieniom, roślinom, zwierzętom cechy, które nam wydają się obce i nie do zaakceptowania.
Jesteśmy tak racjonalni, że trudno nam sobie wyobrazić to czego rozum nie potrafi wytłumaczyć. W takich sytuacjach skłonni jesteśmy wątpić we własne zdrowie psychiczne. Człowiek prymitywny wystawiony na taki szok, nie wątpiłby w swoje zdrowie żyjąc we własnym świecie fetyszów, duchów i bogów.
Marzyciele lub osoby pewne siebie śnią, że fruwają lub spadają. Sny w ten sposób uzupełniają ich osobowość lub ostrzegają przed niebezpieczeństwem. Lekceważąc te sygnały może spotkać nas wypadek w realnym świecie.
Sny są naturalne i nie są związane z problemami natury etycznej, filozoficznej…
Sny mogą być prorocze. To nie są cuda. Wiele naszych życiowych problemów ma długą historię zapisaną w podświadomości. Często zbliżamy się do przykrego zdarzenia, nieświadomi niebezpieczeństwa. Ale co wymyka się naszej świadomości jest zapisane w podświadomości, która ostrzega nas za pośrednictwem snu.
Żaden symbol ze snu nie jest oderwany od umysłu śniącego i nie ma z góry ustalonego sposobu interpretacji snów. Dlatego spotykane w księgarniach klasyfikacje snów i symboli są nieprawdziwe. Chcąc właściwie interpretować sny warto poznać wszystko co jest związane z symbolami, a następnie wszystko zapomnieć, przed interpretacją snów konkretnej osoby.
W języku angielskim i francuskim „marzenie” oznacza to samo co „sen”. A sen to coś realnego. Sny to nic innego jak głosy instynktu z naszej podświadomości, czyli najcenniejsze podpowiedzi.
Często jesteśmy pozbawieni marzeń. Dzieje się tak gdy w racjonalnym, świadomym życiu nazbyt oderwaliśmy się od instynktownych pragnień. Zepchnęliśmy i zamknęliśmy nasze marzenia w podświadomości. Na dłuższą metę ten brak równowagi psychicznej jest niebezpieczny.
Nieraz trudno nam rozpoznać intymne marzenia, gdy nadmiar treści podświadomych przedarł się do świadomości. W tym okresie śnią nam się koszmary. Taki stan często przeżywamy w czasie życiowych zakrętów, przed wyjściem na prostą.
„W każdym z nas jest ktoś, kogo nie znamy. Przemawia do nas w snach i tłumaczy, że widzi nas zupełnie inaczej, niż my – siebie”
