WYCHOWANIE – to świadoma zorg. działalność społeczna, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany związane są z pozn. rzeczywistości, umiejętnością oddziaływania na nią oraz kształtowaniem stosunku do świata i ludzi, jego przekonań i postaw. Ze zorganizowaną działalnością wych. człowiek styka się przez całe życie.
SKŁADNIKI WYCH WG KUNOWSKIEGO. BIOS- (życie, pęd życiowy, dynamizm) do naturalnego psychicznego rozwoju organizmu wyrażający się w rozmachu życiowym. Z biosem wiążą się wszelki stany somatyczne (ciała) i psychiczne w zakresie normalnych reakcji i ich zaburzeń oraz utrzymywanie równowagi zdrowia fizjologicznego i psychicznego.
ETHOS – (obyczaj, norma, przyzwyczajeni) –jego moc polega na poziomie moralności grup rodzinnych, szkolnych, zawodowych oraz szerszych organizacji państwowych (moralność powiązana z obyczajem np. przysięga Hipokratesa u lekarzy). W sytuacjach wychowawczych wytwarza się poczucie obowiązku, odpowiedzialności związanego z solidarnością grup i upodabnianiem się przez naśladownictwo innych. W sytuacjach społecznych kształtuje się etos pracy i zabawy, samorządu, nauki, sztuki i kultury. Na skutek działania etosu w różnorodnych dziedzinach życia następuje w wychowaniu tzw. dziedziczenie społeczne lub kulturowe.
AGOS – (gr. – prowadzenie) – nawet zupełnie zdrowy psychicznie i fizycznie wychowanek może ulec wykolejeniu wychowawczemu gdy wejdzie w demoralizujące środowisko, wobec tego zagrożenia w kształtowaniu biosu przez etos nie może zabraknąć korygującego działania wychowawcy nastawionego w kierunku szlachetnych ideałów. Wychowawcy mają wprowadzić wychowanka do wyższej kultury, zbliżyć go do ideału, doskonalić we wszechstronnym rozwoju – siłę tę nazywamy agosem.
LOS – siła niewymierna nie dająca się przewidzieć wpływa „swoimi ciosami” albo „uśmiechami fortuny” na życie, jego rozwój i wychowanie każdego człowieka. Może być traktowana różnorodnie: fatalistycznie jako nieubłagany los przeznaczony nam, wobec którego jesteśmy bezradni; deterministycznie – człowiek ma możliwość wpływania na swój los; indeterministycznie gdy los pojmujemy jako działanie nieszczęśliwego przypadku a nie konieczności – stąd człowiek sam wybiera „Jestem kowalem własnego losu”
WSPÓLCZESNE KONCEPCJE WYCH.
PROSPEKCJA – wychowanie musi patrzeć w przyszłość. Wychowawca przygotowuje wychowanka do następnych faz życia uwzględniając zachodzące zmiany.
INTELEKTUALIZACJA – dąży się do podbudowania każdego działania świadomością, oczywiście na miarę jego rozwoju. Trzeba uczyć nie tylko co, jak robić ale też dlaczego i po co.
INDYWIDUALIZACJA – jeśli szkoła tradycyjna wyrównywała wszystkich do średniej i głosiła encyklopedyzm to szkoła przyszłości w każdym uczniu dostrzeże mistrza, każdego w innej dziedzinie, dbając aby nie pozostał analfabetą w dziedzinach pozostałych.
AUTOEDUKACJA – wychowanek ma być podniesiony do godności podmiotu, jak najmniej być wychowywany, jak najwięcej wychowywać się sam.
