SŁONIE, Elephantidae, współcześnie jedyna rodzina z rzędu trąbowców, obejmująca 2 gat. największych ssaków lądowych; masywna budowa ciała, nogi słupowate, zakończone 5, 4 lub 3 kopytami; głowa duża, z długą, chwytną trąbą; uzębienie niezupełne, z charakterystycznymi, rosnącymi przez całe życie siekaczami, zw. ciosami (mylnie zw. kłami), dł. do 3 m, oraz trzonowcami, dł. 40 cm (pokryte trącymi listewkami szkliwa), występującymi po 1 w każdej połowie szczęk i zastępowanymi w miarę ścierania się przez nowo wyrastające; roślinożerne, dzienna porcja pokarmu dochodzi do 200 kg, wody ok. 100 l; żyją ok. 70 80 lat; dojrzałość płciową osiągają w wieku 8 12 lat, samica po ok. 22-miesięcznej ciąży rodzi 1 młode (zwykle 4 do 5 razy w ciągu życia); młode ssie pokarm pyskiem, bez pomocy trąby (sutki między przednimi nogami); zamieszkują rodzinami sawannę, busz i lasy, przemierzając do 100 km na dobę, dobrze wspinają się w górach i dobrze pływają. Słoń afrykański , Loxodonta africana, dł. ciała (z trąbą) 6 7,5 m, wys. w kłębie 3 4 m, masa 5 7,5 t; Słoń indyjski, Elephans maximus, nieco mniejszy, łatwo się oswaja, bywa używany jako zwierzę juczne, pociągowe, wierzchowe; w niewoli oba gat. poddają się tresurze, lecz rozmnażają się b. rzadko. Pochodzenie i ewolucja. Słonie wyodrębniły się w miocenie z gomfoterów ( mastodonty); najstarsi przedstawiciele Elephantidae są znani z późnego miocenu z Afryki. Ewolucja słoni prowadziła do skracania żuchwy, przekształcenia zębów w wysokokoronowe, z poprzecznymi grzebieniami szkliwa na powierzchniach i podlegające swoistej wymianie poziomej w miarę zużywania się; wymarłym przedstawicielem słoni był mamut słoń zimnego klimatu, z obszarów Starego Świata i Ameryki Północnej.
Słonie (Elephantidae), ssaki z rodziny zaliczanej do rzędu trąbowców, obejmującej najcięższe współczesne zwierzęta lądowe. Do słoni zaliczany jest również wymarły mamut (Mammuthus primigenius) o długim, gęstym owłosieniu.
Słonie cechuje masywna budowa ciała. Wysokość w kłębie nierzadko powyżej 3 m, ciężar największych osobników przekraczać może 7,5 t (w Smithsonian Institution w Waszyngtonie znajduje się spreparowany okaz słonia afrykańskiego o ciężarze 12 t i wysokości w kłębie 3,95 m). Duża głowa, niewielkie oczy o długich rzęsach, uszy wachlarzowate, ogon krótki, górna warga i nos przekształcone w długą trąbę, stanowiącą narząd węchu i dotyku. Trąba jest również niezwykle precyzyjnym narządem chwytnym umożliwiającym m.in. pobieranie pokarmu, służy do pielęgnacji ciała, stanowi także broń, zbudowana jest z ok. 100 tys. mięśni. Górne siekacze tworzą wygięte do przodu ciosy, zbudowane z zębiny, występujące u obydwu płci.
Szyja krótka, tułów krępy, masywny, kończyny słupowate, zakończone szeroką, okrągłą stopą zawierającą warstwę amortyzacyjną zbudowanąz tkanki chrzęstnej i tłuszczowej. Słonie chodzą na czubkach palców zakończonych pięcioma paznokciami w kończynach przednich, trzema lub czterema w tylnych. Ciało pokrywa gruba, pomarszczona skóra o grubości 2-4 cm, prawie bezwłosa, rzadkie włosy występują na grzbiecie i karku, dłuższe stanowią zakończenie ogona. Słonie porozumiewają się między sobą dźwiękami o bardzo niskiej częstotliwości, niesłyszalnymi dla ucha ludzkiego, które są odbierane przez te zwierzęta na duże odległości (ponad 2 km).
Występują w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz w Afryce. Współcześnie żyjące słonie reprezentowane są przez 2 gatunki (obydwa zagrożone wyginięciem): słonia afrykańskiego oraz słonia indyjskiego.
Chronione przepisami CITES.
Słoń afrykański
Największy spośród wszystkich ssaków lądowych – słoń afrykański – spędza aż 16 godzin na dobę w szukaniu pożywienia, by zaspokoić potrzeby tak ogromnego ciała. Słonie żyją w stadach, na czele, których stoją samice.
Żywiąc się głównie liśćmi i gałązkami drzew, słonie używają trąby tak jak człowiek posługuje się ręką. Chłodzą się, poruszając ogromnymi wachlarzowatymi uszami. Ich skóra jest bardzo wrażliwa na ostre promieniowanie słoneczne i ukąszenia owadów. Jak wszystkie zwierzęta roślinożerne, spędzają wiele czasu pobierając pokarm.
Stado bardzo często przenosi się jednak z miejsca na miejsce w poszukiwaniu smacznych roślin.
Siedliskiem słoni jest SAWANNA WSCHODNIO – AFRYKAŃSKA. Jest to ogromny obszar pokryty trawami z rzadko rozrzuconymi krzewami i drzewami. Żyją tu wielkie stada roślinożerców, które zapewniają bogate źródło pożywienia dla licznych drapieżców, takich jak lwy i gepardy Na sawannie występują dwie pory roku: sucha i deszczowa. W czasie pory suchej zwierzęta migrują w poszukiwaniu wody i pokarmu.
DANE
Nazwa łacińska: Loxodonta africana
Wymiary: długość samca 6 – 7,5 m; masa do 5 ton; samica mniejsza
Siedlisko: sawanna, lasy
Występowanie: Afryka na południe od Sahary
Rozmnażanie: samica rodzi jedno młode, które chodzi wkrótce po urodzeniu
Pożywienie: liście, pędy, gałązki, owoce, trawy
Słonie i kłusownicy. Północne rubieże Ugandy zamieszkane były od stuleci przez dziesiątki tysięcy słoni. Dwie ostatnie dekady naszego wieku przyniosły niemal całkowitą zagładę tych zwierząt. Stało się tak za sprawą kłusowników i handlarzy kością słoniową. Dopiero w ostatnich latach udało się objąć całkowitą ochroną słonie żyjące na terenie północnougandyjskiego parku narodowego Kidepo Valley. Pomimo to liczba tych zwierząt regularnie się zmniejsza.
Naukowcy przypuszczają, że przyczyną takiego stanu rzeczy są wędrówki słoni nieuznających zarówno dranic państwowych, jak i granic rezerwatu. W wielu rejonach Afryki wybito wszystkie samce słoni z dużymi ciosami.
Słoń indyjski, (Elephas maximus), ssak z rodziny słoni, z rzędu trąbowców, zamieszkujący lasy i zarośla Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Mniejszy od słonia afrykańskiego, samce, większe od samic, osiągają do 310 cm wysokości w kłębie, długość ciała 550-640cm, ogona do 150 cm, ciężar do ok. 5 t. Głowa duża, czoło płaskie, nad oczami po obydwu stronach dwa półokrągłe guzy kostne, uszy znacznie mniejsze niż u słonia afrykańskiego, ciosy niewielkich stosunkowo rozmiarów występują u większości samców, u samic rzadko spotykane (największe ciosy słoni indyjskich miały długość 302 cm i ciężar 39 kg). Trąba zakończona jest jednym wyrostkiem chwytnym.
Słoń indyjski żyje w stadach złożonych przeważnie z 8-10 samic z młodymi, w obrębie stada panuje ścisła hierarchia. W terenie górzystym słoń indyjski porusza się nadzwyczaj sprawnie (w marszu osiąga 7-15 km/godz.), niemal bezgłośnie i prawie nie pozostawiając śladów (nacisk na 1 cm2 powierzchni stopy wynosi tylko 400-600 g). Doskonale pływa i chętnie kąpie się w błotnistych sadzawkach. Pożywienie słoni indyjskich stanowią trawy, liście, kora, miękkie drewno, pędy bambusa i owoce, szczególnie dzikie figi.
Ciąża trwa 614-688 dni (ok. 21 miesięcy), samica rodzi 1 młode o ciężarze ok. 100 kg, które karmi przez 8-10 miesięcy, czasem nawet ponad 1 rok. Słoń indyjski osiąga dojrzałość płciową w wieku ok. 12 lat.
Znane są cztery podgatunki: słoń indyjski (Elephas maximus bengalensis), występujący głównie w Indiach, słoń malajski (Elephas maximus hirsutus), występujący na Półwyspie Malajskim, słoń sumatrzański (Elephas maximus sumatranus), zamieszkujący Sumatrę, słoń cejloński (Elephas maximus maximus) ze Sri Lanki. Podgatunki te, szczególnie słoń malajski, zagrożone są wyginięciem. Słoń indyjski jest zwierzęciem o łagodnym usposobieniu, daje się łatwo oswajać i tresować, używany jest jako zwierzę robocze, istnieją nawet fermy hodowlane, prowadzone w celu zarówno udomowiania słoni indyjskich, jak i sztucznego ich rozrodu. Chroniony przepisami Konwencji Waszyngtońskiej (CITES).
CITES, Convention International of Trade of Endangered Species, Międzynarodowa Konwencja o Handlu Gatunkami Zagrożonymi Wyginięciem, Konwencja Waszyngtońska, międzynarodowy układ kontrolujący handel różnymi gatunkami roślin i zwierząt oraz produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Został podpisany w 1973, natomiast wszedł w życie w 1975.
Głównym celem tego traktatu jest kontrola, redukcja lub całkowita eliminacja handlu tych gatunków, których liczba lub stan sugerują, że dalsza eksploatacja tych osobników w ich naturalnym środowisku byłaby szkodliwa dla przetrwania tego gatunku.
CITES przyczynił się m.in. do całkowitego zakazu handlu rogami nosorożców czy kłami słoni. Obecnie, traktat CITES jest uznawany przez 150 krajów na całym świecie.
Kość słoniowa, nazwa handlowa twardego tworzywa, którego głównym surowcem jest zębina siekaczy (zęby) słoni współczesnych, niekiedy zastępowana przez zęby innych wielkich ssaków, np. morsa lub kaszalota.
Kość słoniowa uzyskiwana z ciosów słonia na barwę kremowobiałą z charakterystycznymi słojami. Służy do wyrobu drobnych przedmiotów dekoracyjnych i biżuterii oraz do inkrustacji.
Słoń indyjski (Elephas maximus), zwany też azjatyckim,ustępuje nieco pod względem wielkości słoniowi afrykańskiemu. Osiąga wysokość w kłębie do 3 m i waży około 5000 kg.
Zamieszkuje różnorodne środowiska, od dżungli po otwarte tereny trawiaste, w Indiach, Birmie, na Malajach, Sumatrze, Cejlonie i w południowo-zachodnich Chinach. Żyje stadnie w grupach rodzinnych, którym przewodzi stara doświadczona samica. Żywi się gałęziami drzew i krzewów oraz owocami. Słonica po 600-640 dniach ciąży rodzi młode, ważące 70-80 kg. Dojrzałość osiągają słonie w wieku 10-12 lat, żyją około 70 lat.
Przy wybiegu słoni warto wspomnieć, że w 1945 r. podczas oblężenia Festung Breslau, obrońcy twierdzy dokonali tutaj egzekucji 3 dorosłych słoni. Ich mogiła znajduje się pod wybiegiem.
Mamut (Mammuthus primigenius), wymarły słoń, który w epoce lodowcowej występował w Europie, północnej Azji i Ameryce Północnej.
Charakteryzował się długim, gęstym włosiem, wielkimi ciosami i uszami, zębami trzonowymi zdatnymi do rozcierania pokarmu roślinnego. Wymarł w końcu plejstocenu. Dokonano wielu znalezisk szczątków tego wielkiego ssaka, również w Polsce (np. koło Krakowa natrafiono na szczątki szałasów, które budowali kiedyś ludzie z kości upolowanych mamutów).
Trąbowce (Proboscidea), ssaki tworzące odrębny rząd systematyczny, obejmujący dwa gatunki: słoń indyjski oraz słoń afrykański. Są największymi żyjącymi współcześnie zwierzętami lądowymi. Wywodzą się pierwotnie z obszaru Afryki, w oligocenie występowały już na wszystkich kontynentach poza Australią.
W toku ewolucji trąbowców następowało: skracanie czaszki, powiększanie się siekaczy, tzw. ciosów, z jednoczesną częściową redukcją pozostałego wgłębienia, rozwój trąby w wyniku stopniowego wydłużania się i połączenia nosa i wargi górnej.
Najlepiej poznanym kopalnym gatunkiem trąbowców jest mamut (Mammuthus primigenius), występujący w epoce lodowej w stadach na obszarze całej niemal półkuli północnej. W odróżnieniu od współczesnych trąbowców miał on gęste owłosienie całego ciała, co umożliwiało przebywanie w zimnej strefie klimatycznej, oraz niewielkie uszy. Największe znalezione szczątki okazów mamuta, wykopane m.in. na Syberii, nie przekraczają wysokości w kłębie 3,5.
Dinoteria (Deinotherioidea, Dinotheria), wymarły podrząd ssaków zaliczany do rzędu trąbowców, mający liczne cechy słoni. Kilka gatunków z rodzajów Prodeinotherium i Deinotherium zamieszkiwało Afrykę i Eurazję w miocenie i pliocenie. Osiągały do 4 m wzrostu w kłębie. Miały krótką trąbę oraz silnie rozwinięte zęby trzonowe, w żuchwie sterczące w dół wygięte do tyłu ciosy, służące być może do wykopywania z ziemi pokarmu, np. korzeni drzew.
Ciosy, silnie rozwinięte górne siekacze słonia, niewłaściwie zwane kłami. Używane do różnych wyrobów jako tzw. kość słoniowa.
Siekacze, zęby sieczne, zęby ssaków znajdujące się w środkowej części łuku zębowego szczęki górnej i żuchwy. Służą do odgryzania kawałków pożywienia. Kształt dłutowaty, u gryzoni stale rosną, ścierane podczas gryzienia twardych pokarmów.
U zwierząt domowych określa się według wyglądusiekaczy wiek zwierzęcia. U słoni siekacze w górnej szczęce osiągają olbrzymie rozmiary tworząc tzw. ciosy (niesłusznie zwane kłami), dochodzące u słoni afrykańskich do 100 kg ciężaru i ponad 3 m długości
Rejestr, podłużne wgłębienia na powierzchni trącej siekaczy koniowatych, umożliwiające określenie wieku zwierzęcia. Głębokość rejestrów w siekaczach mlecznych wynosi 1,5 mm, w uzębieniu stałym 12 mm w siekaczach szczęki i 6 mm w siekaczach żuchwy.
Rejestry są ścierane w przeciągu roku o 2 mm i na siekaczach szczęki zanikają w wieku 6 lat, a na siekaczach żuchwy w 9 roku życia.
Spośród 352 gatunków zidentyfikowanych trąbowców wyginęło 350. Dziś żyją tylko dwa gatunki: słoń indyjski i słoń afrykański. Dzisiaj słonie są największymi ssakami lądowymi. Jednak wbrew obiegowym poglądom nie należy przypisywać im ociężałości. Tak naprawdę słowa „poruszasz się jak słoń”, powinny oznaczać siłę, szybkość, zwinność, a nawet bezszelestny chód. Spód stopy trąbowców wyściełają grube i sprężyste poduszki z galeretowatej tkanki łącznej. Dzięki nim kilkutonowy ciężar rozkłada się tak równomiernie, że na twardej ziemi słoń niemal nie zostawia śladów.
Wszystkie słonie mają słaby wzrok, ale za to świetną pamięć, dobry słuch i węch. Trąba jest nie tylko nosem słonia, ale też jego rękami. Zwierzęta nią oddychają i wąchają, chwytają pożywienie i wstrzykują do pyska zassaną wcześniej z jeziora lub rzeki wodę. Trąbą słoń potrafi podnieść z ziemi przedmioty wielkości monety, jak też wyrzucić kilka metrów w górę człowieka lub atakujące go zwierzę. Słonie lubią wchodzić do rzek, kłaść się w nich i polewać wodą zassaną do trąby. Chętnie tarzają się też w błocie i obsypują piaskiem, aby uzyskać skorupę chroniącą przed ukąszeniem owadów i promieniami słonecznymi. Największym problemem słonia jest znalezieniem odpowiedniej ilości pożywienia. Dorosły słoń pożywia się przez 18, a nawet 20 godzin na dobę.
Słonie są największymi i najcięższymi zwierzętami lądowymi. Mają także najdłuższe zęby, najdłuższe nosy i prawdopodobnie najdłuższą pamięć ze wszystkich zwierząt.
Pomimo swych ogromnych rozmiarów, te majestatyczne stworzenia poruszają się z lekkością i wdziękiem, i potrafią dosłownie bezszelestnie skradać się przez las. Słonie, często nazywane „łagodnymi olbrzymami”, są bardzo wrażliwe i uczuciowe, podtrzymują bliskie związki z rodziną i innymi członkami stada.
Polowania doprowadziły do wymarcia słoni we wschodniej Azji już w VII wieku p.n.e. a przez ostatnie tysiąc lat ich liczba w Indiach również bardzo zmalała. W Afryce handel kością słoniową zaczął niszczyć populację słoni w XVII wieku i od tego czasu ich liczebność zmniejszyła się w drastyczny sposób.
Duże zapotrzebowanie na wyroby z kości słoniowej stało się główną przyczyną zagrożenia gatunkuwyginięciem. Jednym ze sposobów walki z kłusownikami jest konfiskata kości słoniowej, a następnie publiczne jej spalenie.
Kość słoniowa jest przedmiotem zbytku – pięknym i trwałym materiałem, dobrze nadających się do rzeźbienia. Już w starożytności przedmioty wykonane z ciosów słonia zaliczano do artykułów cenionych i atrakcyjnych. Próby kontrolowania handlu kością słoniową i powstrzymania tej rzezi żałośnie zawiodły. Wreszcie w 1989 roku na konferencji w Szwajcarii kraje związane Konwencją o międzynarodowym handlu gatunkami zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem (CITES) wydały zakaz wszelkiego handlu kością słoniową.
Zapobieganie kłusownictwu jest nie tylko trudne, ale też kosztowne. Patrolowanie rozległych siedlisk słoni wymaga wielkich nakładów finansowych. W Afryce Wschodniej nie jest o nie wcale łatwo. Przyszłość pokaże, jakie następstwa przyniesie złagodzenie zakazu handlu kością słoniową.
Jednakże nie tylko polowania zagroziły tym gatunkom. Słonie indyjskie były wysoko cenione jako zwierzęta robocze. Na długich dystansach słoń indyjski może przenieść ładunek o wadze 500 kilogramów. Zwierzęta te pomagały również człowiekowi karczować gęste lasy tropikalne i polować na tygrysy. W ostatnim przypadku odgrywały rolę monstrualnych wierzchowców. Choć wiele słoni indyjskich zostało oswojonych, nie stały się do tej pory zwierzętami udomowionymi jak na przykład konie. Bardzo rzadko rozmnażają się w niewoli.
Słoń afrykański żyje obecnie na południe od Sahary, przede wszystkim w parkach narodowych wschodniej i środkowej Afryki. Tym, co odróżnia go na pierwszy rzut oka od słonia indyjskiego, są duże wachlarzowate uszy. Losy słonia afrykańskiego są też niestety przykładem na to, jak bezmyślny potrafi być człowiek. W pogoni za ciosami na Czarny Ląd wyruszyły setki myśliwych. Nie znano umiaru w polowaniach, ten gatunek zostałby całkowicie wytępiony. W kronikach opisano prawdziwe rzezie. Na przykład w 1878 roku osadnicy holenderscy w rejonie górnego biegu rzeki Okawango wpędzili do bagna ponad sto słoni. Zupełnie bezbronne zwierzęta zostały zabite. Nie oszczędzono nawet słoniątek. Takie okrutne praktyki doprowadziły słonie afrykańskie prawie do wyginięcia. Założenie strzeżonych rezerwatów prawdopodobnie uratowało im życie. Prawdopodobnie, bo słonie nadal są nielegalnie zabijane.
Czy wiesz, że…
Na terenach Polski również występowały niegdyś słoniowate: w pliocenie mastodont, w plejstocenie mamut, a słoń leśny w czwororzędzie. Szczątki tego ostatniego znaleziono podczas prac budowlanych w Warszawie w 1962 roku
Czy wiesz, że…
Słoń biega szybciej niż człowiek; jego prędkość marszowa wynosi 8-9 kilometrów na godzinę i wytrzymuje takie tempo bez odpoczynku przez wiele godzin. Wędrujące stado pokonuje odległość do 80 km dziennie
Jezeli interesuje kogos gotowa praca w postaci dokumentu .doc mam namysli głownie galerie która jest nieodzowna czescia pracy zapraszam [email protected]
