AKT
Część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego
AKTOR
Artysta sceniczny, osoba grająca jakąś rolę w teatrze, filmie lub telewizji.
AMFITEATR
W nowożytnich budowlach widowiskowych widownia (lub jej część) koliście lub półkoliście wznosząca się ku górze naprzeciw sceny lub areny; również nazwa budowli o takiej widowni; szczególną sztuką było i pozostaje takie usytuowanie miejsc dla widzów, by słyszalność z areny była dobra nawet na najdalszych miejscach.
ANIMACJA TEATRALNA
Technika ożywiania lalek, przedmiotów w teatrze plastycznym i lalkowym. W zależności od rodzajów animowanej formy: miękka marionetka na niciach, prosta kukiełka nad parawanem i kukła w teatrze ulicznym, pacynka ożywiana przez aktora ręką.
BROSZURA
Publikacja niewielkiego formatu i objętości.
CENZURA
Oficjalna kontrola wszelkich publikacji, tj. książek, gazet, audycji radiowych i telewizji, nagrań płytowych i wideofonicznych, przedstawień teatralnych itp., pod kątem ich zgodności z obowiązującym prawem
DEKORACJA TEATRALNA
Ukształtowanie przestrzeni sceny za pomocą elementów plastycznych, architektonicznych i świetlnych, stanowiące tło przedstawianej sztuki czy widowiska; wykonywana przeważnie z lekkich materiałów takich jak: drewno, dykta, tektura, płótno i inne materiały tekstylne. Zasadniczymi elementami dekoracji teatralnej są podesty, schody i ściany, które dzielą się na stojące (kulisy; fermy – czyli elementy ustawione na dalszych planach, wycinane, wyobrażające pejzaż lub jego elementy; zastawki i ściany właściwe) i wiszące: prospekty, czyli malowane tła, zwijane na wałkach jak mapy i podnoszone lub spuszczane
DOKUMENTACJA
1) teatralna – zapis, opis widowiska, zawiera egzemplarz reżyserski scenariusza, projekty scenograficzne, projekty kostiumów, afisz, program oraz dokumentację fotograficzną z prób oraz premiery,
DRAMAT
Jeden z trzech podstawowych rodzajów lit., przeznaczony zasadniczo do realizacji środkami teatralnymi; jego dominującą formą podawczą jest zwykle dialog, o charakterze fabularnym.
EPILOG
Końcowa partia utworu epickiego lub dramatycznego, informująca o dalszych dziejach postaci po zamknięciu zdarzeń właściwej fabuły; w dramacie antycznym końcowa wypowiedź skierowana do publiczności, wyjaśniająca zamysł twórcy i istotne znaczenie widowiska.
FABUŁA
Układ zdarzeń, powiązanych czasowo i przyczynowo, przedstawiony w utworze literackim lub w filmie; zespół wątków i motywów; potocznie: treść utworu;
INSCENIZACJA (kult.)
Wystawianie utworów dramatycznych na scenie.
KOMEDIA
Jeden z podstawowych gatunków dramatu, przeciwieństwo tragedii; charakteryzuje się żywą akcją, z elementami komizmu i pomyślnym zakończeniem;
KOMIZM
Śmieszność, złożona kategoria estetyczna, która określa właściwości zjawisk mogących wywołać śmiech; warunkiem efektu komicznego jest takie przedstawienie osób (sytuacji), które ujawnia tkwiące w nich zaskakujące sprzeczności; przybiera różnorodne formy, jak humor, ironia;
KRYTYKA
Analiza i ocena dobrych i złych stron z punktu widzenia określonych wartości; może dotyczyć nauki, poprawności formalnej , Rozwinęły się też odrębne działy krytyki związane z kulturą. np. k. lit., filmowa, muzyczna, plastyczna.
Krytyka teatralna – ocena przedstawienia teatralnego.Początkowo była związana z oceną adaptacji scenicznej dramatu, zajmuje się teatrem jako autonomiczną sztuką, analizuje dzieło sceniczne; wyraża krytykę, ocenia, kształtuje opinię (np. recenzja, felieton), dokumentuje.
KULISY
Płaskie ścianki dekoracyjne umieszczane symetrycznie po bokach sceny, wymieniane za pomocą specjalnych urządzeń (umieszczane w rowkach podłogi lub opuszczane z nadscenia), umożliwiające zmianę głębokości względnej sceny i wywoływanie efektów perspektywicznych w dekoracji teatralnej; stosowane od XVII w. .
KURTYNA
Zasłona używana w teatrze oddzielająca scenę od widowni, opuszczana i podnoszona lub składająca się z 2. części rozsuwanych na boki; występowała już w teatrze staroż. Grecji i Rzymu; przeważnie z tkaniny, może też być metalowa (ze względów przeciwpożarowych); niekiedy zdobiona kompozycjami malarskimi.
LOŻA
Osobne pomieszczenie dla kilku osób w teatrach i salach widowiskowych; „loże honorowe” dla wybitnych osobistości zazwyczaj na głównej osi sali; widownia otoczona kilkupiętrowymi lożami była typowa dla wielkich teatrów i oper stylu
MASKA
Zasłona na twarz z otworami na oczy mająca kształt twarzy, głowy, postaci – ludzkiej, zwierzęcej lub fantastycznej. Jej początków należy szukać w prehistorii (rysunki naskalne człowieka z głową zwierzęcia).
MIM
Aktor występujący w przedstawieniu pantomimy; we współczesnym teatrze aktor wyspecjalizowany w odtwarzaniu sytuacji, osób i zdarzeń wyłącznie przez ekspresję gestów, ruchu ciała, bez użycia słów lub dźwięków.
MONODRAM
Utwór dramatyczny, wykonywany przez jednego aktora, o charakterze monologu i ukrytej zazwyczaj strukturze dialogowej.
OPERA
Budynek teatralny, przystosowany do wykonywania dzieł operowych; mianem tym określa się także instytucję i zespół, przygotowujący i realizujący wystawienie oper.
PACYNKA
Lalka teatralna nakładana na dłoń i poruszana przez aktora (tzw. lalka rękawiczkowa).
PANTOMIMA
Rodzaj widowiska scenicznego, w którym treść przekazywana jest przez aktorów bez pośrednictwa mowy, za pomocą gestów, ruchów, niekiedy mimiki
REŻYSERIA
Inscenizacja; artystyczna realizacja sztuki teatralnej, telewizyjnej, filmu, słuchowiska radiowego, widowiska plenerowego; organizacja imprezy masowej, wymagającej przygotowań ze względu na jednorazowy, niepowtarzalny charakter.
SCENA
Wydzielone miejsce do działań teatralnych, teren działania aktorów; w tradycyjnym teatrze część budowli o kształcie wielkiego prostopadłościanu, oddzielona od widowni kurtyną; z jednego lub obu boków przylegają do sceny pomieszczenia zwane kieszeniami scenicznymi, z tyłu znajduje się zascenie, pod i nad sceną – przestrzeń na urządzenia techniczne
SCENARIUSZ
Utwór lit. przystosowany do potrzeb i możliwości sztuki filmowej, teatralnej, egzemplarz sztuki teatralnej; również adaptacja lit. tekstu niedramatycznego na potrzeby teatru, filmu.
SCENERIA
Krajobraz, dekoracje itp. tworzące plastyczne tło, na którym rozgrywa się akcja sztuki, filmu.
SCENOGRAF
Artysta, plastyk opracowujący scenografię sztuki lub filmu.
SCENOGRAFIA
Wizualna oprawa przedstawienia teatralnego, opery, filmu, widowiska, obejmująca środki przestrzenno-plastyczne, oświetlenie, kostiumy, rekwizyty; termin scenografia, zastąpił dawne pojęcie – dekoracji teatralnej; forma scenografii uzależniona jest od panujących wdanym czasie gustów estetycznych oraz możliwości technicznych
TEATR (arch.)
Odpowiednio ukształtowany i zabudowany teren otwarty lub specjalny budynek przystosowany do wystawiania dramatów i widowisk; gł. elementami funkcjonalnymi są scena i widownia; stałe teatry publiczne powstały w Grecji w X-IV w. p.n.e., składały się z okrągłej sceny zw. orchestra (pośrodku której pierwotnie stał ołtarz), przylegającego do niej z jednej strony budynku zw. skene (w nim garderoby aktorów) i podium służącego do występów aktorom; scenę otaczała z 3 stron wykuta w zboczu górskim amfiteatralna widownia (grecki teatr). Teatr rzymski był wolnostojącą budowlą z widownią w kształcie regularnego półkola kryjącego wewnątrz poziome korytarze komunikacyjne; scena miała też kształt półkolisty; cały t. można było zakrywać przy pomocy rozpinanego zadaszenia z płótna. W średniowieczu nie wznoszono specjalnych budynków teatralnych, a przedstawienia odbywały się na podiach i estradach najpierw we wnętrzach kościołów, później na placach lub ulicach. Stałe budowle teatralne powstawały z końcem XVI w.
TEATR AMATORSKI
Niezawodowa forma aktywności teatralnej ludzi uprawiających różne zawody; funkcjonuje w różnych odmianach i formach, np. teatr dziecięcy, młodzieżowy, studencki, teatr ludowy, obrzędowy, teatr poezji.
TEATR CIENI
Odmiana teatru lalek które poruszane są przez niewidocznych aktorów za podświetlonym ekranem;
TEATR LALEK
Gatunek, w którym postać jest przedstawiana przez lalkę, co wymaga odmiennych w porównaniu z teatrem aktorskim środków wyrazu, jakimi posługują się twórcy – reżyser, scenograf, aktor. Postaci sceniczne współczesnego teatru lalek obok lalek klasycznych: kukły, pacynki,
TŁO
Najdalszy plan obrazu lub innego przedstawienia plastycznego; podkład muz. Utworu i warunki, w jakich została osadzona fabuła utworu, które stanowią podłoże przedstawianej akcji.
TRAGEDIA
Gatunek dramatu; motorem akcji jest nieprzezwyciężalny konflikt między wybitną jednostką a siłami wyższymi, prowadzący do nieuchronnej klęski bohatera. Takie pojęcie tragedia wywodzi się ze starożytnej Grecji;
