Nigdy, w całej historii narodu polskiego, nie pokładano tak wielkiej nadziei, w jednym człowieku, jaką pokładano w Napoleonie Bonaparte. Po kilku latach niewoli, Polacy oczekiwali on cesarza francuskiego pomocy w odzyskaniu niepodległości. Zaangażowali się z pasją, wielkim poświęceniem i na dużą skalę dla sprawy swojej i dla Napoleona.
Polacy rozpoczęli walkę o niezależność swojego narodu przy boku Bonapartego w roku 1797. Wtedy to utworzony został polski legion, pod dowództwem Jana Henryka Dąbrowskiego. Wszystko skończyło się w roku 1815, wraz z triumfalnym powrotem trzeciej koalicji i kongresem wiedeńskim. Wydarzenia zawarte w tych latach rozgrywały się na terenie Księstwa Warszawskiego (utworzonego z zaboru pruskiego, a później także z austriackiego), na terenach państw europejskich objętych wojnami napoleońskimi oraz w zamorskich posiadłościach Francji.
Czy mimo wielkiego poświęcenia ze strony Polaków, Napoleon tak naprawdę traktował sprawę polską poważnie, czy może zależało mu na Polakach tylko ze względu na ich siłę militarną???
Legiony polskie we Włoszech zostały utworzone dzięki projektowi przedłożonemu przez generała Dąbrowskiego. Napoleon szukał wtedy sposobu na odciążenie armii francuskiej, stacjonującej na półwyspie apenińskim, a ponieważ Dyrektoriat nie chciał realizować polskiego planu przy armiach nadreńskich (zakazywała tego konstytucja), to zrobiono to przy armii lombardzkiej. Początkowe założenia Dąbrowskiego były takie, że gdy Napoleon zniszczy zaborców, legiony polskie wkroczą do kraju jako wyzwoliciele. Plan ten napotkał poważną przeszkodę w postaci pokoju zawartego z Austrią w Passariano. Według niego, obydwie strony zobowiązały się nie udzielać poparcia tym, którzy chcieliby walczyć przeciwko jednemu z tych dwóch państw. Sprawiło to, że Polacy zmuszeni byli służyć przy boku armii Republiki Cisalpińskiej, w której wielkie wpływy miała właśnie Francja. Gdy w listopadzie 1798 r. Francja obaliła rządy papieskie, polskie legiony zajęły Rzym. W czasie walk we Włoszech, legiony zostały prawie całkowicie rozbite, lub wydane w ręce Austriaków, jak to się stało w 1799 r. w zamian za korzystne warunki kapitulacji francuskiej twierdzy Mantui. Po tych wydarzeniach, legiony rozbito na trzy półbrygady – dwie pozostawiono we Włoszech, a jedną wysłano na Haiti by tłumiły bunty.
Następny etap polskiej walki, odbywał się już na terenie Rzeszy. Walczyła tam zwycięsko tzw. Legia Naddunajska, pod dowództwem generała Karola Kniaziewicza. Składał się z żołnierzy legionów polskich we Włoszech, którzy po pokoju z Austrią w Luneville (1801), odeszli z nich na znak protestu. Zwyciężyli min. wojska bawarsko-austriackie w bitwie pod Hohenlinden w 1800 r. Do dokumentu podpisanego w Luneville, dołączono tajną klauzulę, w której kanclerz zobowiązał się nie popierać sprawy polskiej.
Pozostałe w zdolności bojowej jednostki polskie, wciąż dowodzone przez Jana Henryka Dąbrowskiego, uczestniczyły jeszcze w kampaniach Napoleona i dopięły swego, wkraczając do zaboru pruskiego w 1807 r. W tym to roku, podczas pokoju w Tylży, miało miejsce ważne dla Polaków wydarzenie. Jednym z punktów dokumentu tam podpisanego, było utworzenie Księstwa Warszawskiego. Napoleon i car Aleksander I pozostali wierni zasadzie nie rozstrzygania kwestii polskiej i idąc na kompromis, utworzyli małe państwo, liczące 2,6 mln mieszkańców, o powierzchni 104 tys. km2 . Obejmowało ono ziemię II i III zaboru pruskiego. Ku wielkiemu zawodowi Polaków, Gdańsk, otrzymał miano Wolnego Miasta, pod rzeczywistym patronatem Francji.
Cesarz francuski, nadał Księstwu konstytucję 22 lipca 1807.Przewidywała ona, że Księstwo Warszawskie zostanie połączone unią personalną z Księstwem Saksonii, osobą Fryderyka Augusta. Monarcha posiadał inicjatywę ustawodawczą i pełnię władzy wykonawczej. Władzą stanowienia praw dzielił się z dwuizbowym sejmem (senat, izba poselska). Wyłączne prawo do miejsc w senacie posiadała szlachta. Stworzony został Rząd Państwa, który miał władzę wykonawczą oraz rada ministrów. Księstwo Warszawskie nie posiadało ministra spraw zagranicznych. Wprowadzono także w 1808 r. Kodeks Cywilny, zwany Kodeksem Napoleona. Gwarantował on równość prawną wszystkich ludzi, uzależniając prawa polityczne od posiadanego majątku.
Według założeń Napoleona, Księstwo Warszawskie miało stanowić „Bastion” dla interesów francuskich w Europie Wschodniej. Opierał się w tym założeniu na ślepej wierności Polaków wobec niego. W związku, że Francja przejęła zobowiązania finansowe polskiej szlachty wobec zaborcy pruskiego, Księstwo miało płacić Francji tzw. „bajońskie sumy” i uczestniczyć w Blokadzie Kontynentalnej Wlk. Brytanii.
Armia Księstwa Warszawskiego, dowodzona przez generała Józefa Poniatowskiego, dysponując armią wielkości 100 tys. żołnierzy była siłą, której Napoleon nie mógł ignorować. Mimo utworzenia własnego państwa, Polacy byli dalej zmuszeni walczyć w Europie. Z ważniejszych walk, można wymienić szarżę polskich szwoleżerów pod Samosierrą, która otworzyła drogę na Madryt (1808) oraz uczestnictwo w oblężeniu Saragossy podczas kampanii hiszpańskiej. Podczas tych walk, Austriacy zaatakowali Księstwo Warszawskie. Obroną dowodził osobiście gen. Poniatowski. W 1809 r. polskie państwo zostało rozszerzone o dodatkowe ziemie, tj. o III zabór austriacki.
W 1812 r. car Aleksander zażądał od Napoleona likwidacji Ks. Warszawskiego, co było jedną z przyczyn wojny z Rosją. Bonaparte przygotował kampanię i w tym samym roku wyruszył na Moskwę. Wojska polskie, osłaniały prawe skrzydło głównych sił Napoleona w Bitwie pod Borodino, a w 1813 r. polscy żołnierze ocalili cesarza od pojmania podczas bitwy nad rzeką Brezyną. Jednak ich głównym zadaniem było osłanianie wycofującej się z Rosji Wielkiej Armii.
W 1813 r., gdy Rosjanie zajęli Księstwo Warszawskie, Polacy pozostali przy boku Napoleona. W czasie „bitwy narodów”, pod Lipskiem, polskie wojska zostały zdziesiątkowane i straciły głównego wodza – generała Poniatowskiego, ale mimo to osłaniały odwrót cesarza do Francji. Brały także udział w obranie Paryża w 1815 r.
Jak wynika z całej analizy dążeń Polaków do niepodległości, z pomocą Francji, sprawa polska była traktowana przez Francję głównie w kontekście własnych interesów politycznych. Jednak Napoleon był jedynym z ówczesnych władców europejskich, który mógł zapewnić Polakom własną państwowość, lub jej namiastkę. Dzięki temu, uzyskał niesamowicie wiernego sojusznika, który bił się nawet po zajęciu Księstwa. Warto także wspomnieć, że Polacy walczyli w obronie Paryża jako ostatni sojusznicy przegrywającego cesarza. Ostatecznie zaborcy nie mogli zlekceważyć dążenia Polaków do niepodległości, co miało wpływ na decyzję o utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r.
Jak widać początkowo Napoleon odnosił się do kwestii polskiej nieufnie, a nawet sceptycznie, lecz potem nastąpiła zmiana w jego poglądach, co objawiło się w obronie polskiego sojusznika w 1812 r. przed Rosją. Moim zdaniem Napoleonowi zależało głównie na pozyskaniu dodatkowej siły militarnej w postaci wiernych, aż do przesady Polaków. Zdradził on ich, np., gdy w 1799 wydał Polaków Austriakom pod Mantui, lecz oni na to nie zważali. Podczas tworzenia Ks. Warszawskiego, Bonaparte, wcale nie kierował się ideami rewolucji francuskiej, lecz surową oceną sytuacji, według której utworzenie takowego państwa zadowoli Polaków i ich dążenia…
