I. Cywilizacje:
a. Egipt
Źródło wody Nil ,powstał 3 tyś lat p.n.e, monarchia despotyczna, struktura
społeczna(faraon, kapłani ,żołnierzy i urzędnicy ,kupcy i rzemieślnicy, chłopi, niewolnicy).Wiedza: astronomia, matematyka, medycyna, meteorologia. Wiara :bogowie o twarzach zwierząt(politeizm) ,życie pozagrobowe (mumifikacja),
II rodzaje :naturalna(piasek), sztuczna(balsamy i procesy medyczne[bogaci])
Sarkofagi-miejsca układania mumi.Hieroglify- pismo Egipcjan obrazkowe
b.Mezopotamia
Rzeki:Eufret i Tygrys.Szlak handlu wschód-zachód.Pismo kilnowe-gliniane tabliczki.Astrologia i matematyka.Świątynie i pałace.Hamurabi- pierwszy kodeks praw:działanie umyślne i nieumyślne,kary grzywny,okaleczenia,śmierci,
zasada Talionu (oko za oko, ząb za ząb)[1750 r p.n.e)
c.Grecja
Ustrój:
—Sparta:Dwaj królowie ograniczeni przez radę starszych(VIII wiek).Dowodzą
pospolitym ruszeniem i funkcje kapłańskie.30 osób wybierany przez zgromadzenie ludowe- Geruzja.Zgrom. Lud. – podstawowe ustawy.System polityczny(oligarchia) rządy arystokracji i możnych.5 Euforów- sprawy polityczne,sądy,kontrola działań królów.Państwo silne, bardzo waleczne , silna armia lądowa.III rodzaje mieszkańców:
-Spartanie – prawowici mieszkańcy
-Heloci – podbici( brak praw, danina)
-Patriojkowie – kupcy i rzemieślnicy
—Ateny do VIII wieku monarchia,potem system oligarchii(10 anchontów).
Następnie(VI wiek Demokracja-rządy ludu.Zgromadzenia obywateli- wybierają urzędników.
Rada 400- projekty ustaw i zarządzeń( sądy przysięgłych
Rada 500- kontrola finansów i urzędników.
Urzędnicy wybierani przez losowanie.Wprowadzenie diety. Prawo głosu dla obywateli.Zgr.Lud.zebrania 2-4 razy w miesiącu i rozstrzyganie najważniejszych spraw państwa.Kolegium 10 strategów- władza nad siłami lądowymi i morskimi.Ostratyzm – rząd skorupkowy(po wydaleniu z Aten.
590 r pne -Solon -podział polityczny według majątku.
508 r pne -Kleistenes- II reformator demokracji- podział terytorialny.
433-429r pne -I Strateg.
Tyrania- forma rządów powstała w wyniku bezprawnego przywileju władzy przez jednostkę PIZYSTRTYDÓW.
Demagog- przywódca ludu- mówca.
Osiągnięcia:
-malarstwo(czarnofigurowe i czerwonofigurowe)dynamika, nagość, ruch
-rzeźba-dynamika postaci , proporcje( Dyskobol , Atena , Doryforos
-architektura- brak łuków-style:
=dorycki- najprostszy
=joński- rozbudowany (rzeźbione rogowe, zakończenia)
=koryncki- bogato zdobiony w listki
-religia- bogowie olimpijscy
-bodowle:Akropol
-teatr(amfiteatry,chór , przewodnik chóru, dramat grecki: tragedia i komedia
-filozofia-Sokrates – Wiem ,że nic nie wiem. , umiłowanie mądrości, Demokryt
-sport – igrzyska olimpijskie – pierwsze w 776 r pne.
Wojny:
A…..Perska.
Uczestnicy:Persowie i Grecy.
Przyczyna:Konflikt interesów w basenie morza Śródziemnego .Poczucie jedności Greków w Azji Mniejszej ( powstania)
Czas:500-449 r pne
Przebieg:492r – I wyprawa(nieudana)
490r – lądowanie w Attyce=Maraton-Militides[taktyka falangi]Grecy
480r – Wyprawa Kseryklesa=Termopile-Leonidas=klęska Greków
=Salamina-Temistokles=klęska Persów
479r – Zdobycie Aten i Attyki =Bitwa pod Platejami=Arystydes-Grecy
=Bitwa u przyl. Mykale=rozbicie floty
Persów
449-pokój w SUZIE.
Skutki: dominacja Greków na morzu Egejskim i uznanie apolityczności miast greckich w Azji Mniejszej.
B…..Pelenoponeska
Uczestnicy:Ateny i Sparta
Przyczyna:Rywazacja między dwoma państwami-miastami.Różnica ustrojów.
Gospodarka.
Czas:431-404 r pne
Przebieg:421- Amfipolis-klęska Aten=rozejm
415-Wyprawa na Sycylię Adcybiadesa i klęska wyprawy
405- klęska pod Kozią (Ateny)
404- Ateny uznają Spartę na zwierzchnika
Skutki:Hegemonia Spartan na morzu Egejskim, przekazanie floty wojennej
i handlowej Aten Sparcie.Zburzenie umocnień wokół Aten.
C…..Podboje A. Macedońskiego
Historia:Filip Macedoński wygrał bitwę pod Cheroneą(338r pne) i podbił osłabioną po wojnie Helladę.
336- Aleksander przejmuje władze po ojcu
333-331-podbój Persji
333-Bitwa pod Issos
Dotarł do Indii.Bunt żołnierzy.Rezygnacja z dalszych podbojów.
Władał:Helladą,Egiptem,Babilonem,Persją.
Kultura grecka(Hellenska)+Kultura Wschodu=Kultura Hellenistyczna.
Śmierć Aleksandra i podział imperium na wiele państewek rządzonych przez
wojskowych armii Aleksandra.
Skutki podboju:
-rozszerzenie wpływów Grecji na wschód
-nowa kultura(hellenizm)
-nowe dynastie
d.Rzym
Założony w oparciu o kulturę Etrusków w roku 753 pne.
Rzymem władało 7 władców.Ostatni kończy monarchię i zostaje wygnany. Miastem rządzi system oligarchiczny.Obalenie monarchi=poczatek Republiki.
Kontrakt z Kartaginą(handel).Budowa świątyni Jowisza.Reforma kalendarza.
509 r pne =ostateczne ukształtowanie się REPUBLIKI.
Konflikty między Patrycjuszami a Plebejuszami.
Żądania plebejuszy:dostęp do ziem publicznych.
dostęp do władzy (najbogatsi)
zniesienie długów
dostęp do sądownictwa
Kodyfikacja prawa:451-449 prawo XII tablic.
Kształtowanie się Rzymu:
1.Koniec konfliktu z Etruskami (IV wiek)
2.380-350r pne odepchnięcie Galów od granic
3.264r pne objęcie we władanie półwyspu Apenińskiego.
Pełne prawa posiadali tylko obywatele Rzymu.Wyzwoleńcy=nie mogą pełnić urzędów publicznych, ich synowie mieli już pełne prawa.Kolonie= ośrodki rzymskie na terytorium podbitym.Ustrój na wzór Rzymu.Municypia= miasta w Italii pozbawione praw politycznych.Wzorowane na Rzymie.Pewna autonomia.Sprzymierzency=sojusz wojskowy z Rzymem.Zasada rządzenia skłócając ze sobą tereny podbite(DINDE ET IMPERA)
Ustrój:Komicje Tribusowe i Centralne.Urzędnicy:
1.konsul=2 co rok , władza wyższa,odwoływali się do ludu
2.pretor=władza niższa,rola sądu i policji
3.cenzor=co 2 lata, podział obywateli na centurie i spis majątkowy
4.trybun ludowy=wybierany przez plebejuszy,immunitet,prawo weta , zwoływanie zgromadzeń,inicjatywa ustawodawcza
5.edyl=sprawy porządkowe ,organizowanie igrzysk
6.kwestor=sprawy finansowe(pomocnik konsula)
Zasada obejmowania urzędów po osiągnięciu określonego wieku.
Dyktator=sytuacje krytyczne:orzekane przez senat ,okres rządów 6 miesięcy
władza absolutna
SENAT=600 senatorów(princeps senatus=najważniejszy 5 lat)polityka,finanse,
mianowanie namiestników prowincji,funkcje reprezentacyjne,sprawy kultu
Głosowania jawne,kolejność odpowiedzi ustalona była z góry.
Wojny:
264-241-I Punicka=przegrana Kartaginy,wysoka rekompensata dla Rzymu
218-201-II Puncka=Hannibal atakuja Rzym przez Alpy.Jezioro Razemeńskie
totalna klęska Rzymu.Hannibal podchodzi pod miasto(217).216=bitwa pod Kannami=wybrywa Hannibal.Brak posiłków z Kartaginy. Przejęcie inicjatywy przez Rzymian i przeniesienie walk do Afryki.Bitwa pod Zamą(202pne= Scypion Afrykanski=zwycięztwo Rzymu.201 zakończenie wojny.Rozbrojenie Kartaginy.
215-167=III wojny macedońskie=stopniowy podbój Grecji.
149-146-III Punicka zemsta Rzymu za II Punicką.Zniszczenie Kartaginy.
Wyniki:Zniesienie podatku od mieszkańców Italii i dominacja w basenie morza
śródziemnego.
Kryzys Republiki:
1.Władza na prowincjach sprawowana przez byłych konsuli
2.Problem środków do życia
3.Problemy z dystrybucją zboża.
4.Problemy z ziemiami publicznymi
5.Nieudana próba reformy podziału ziemi publicznych przeprowadzona przez
Tyberiusza.
6.Zamordowanie Tyberiusza i jego 300 zwolenników.
7.Różne związki ludzi nie zadowolonych z rządów.
8.Próba utworzenia przez Gajusza(brata Tyberiusza)nowej prowincji dla ludzi
biednych.
9.Zamordowanie 3000 ludzi i Gajusza.
10.Konflikt o armię.
-reformy Mariusza
– niezadowolenie ludu
11. Trzy lata dyktatury Sulli
12.Problem braku nowych niewolników.
I Triumwirat(Cezar,Pompejusz i Krasus)59r.pne Cezar zostaje konsulem.Koniec konsulatu.Cezar otrzymuje namiestnictwo Galii.Mocna pozycja w armii.Rozbicie powstania Galów(Wecyngetoryks).49 rok Senat żąda powrotu Cezara do Rzymu.-Wojna Pompejusz/Cezar.Bitwa pod Farsolos(48pne).Cezar wygrywa.45pne zakończenie działań wojennych.Dyktatura wojskowa. Reformy państwa.46pne=tytuł imperatora.44pne uzyskanie tytułu dyktatora dożywotniego i zamordowanie Cezara 15.03.44 pne.
II Triumwirat 43r (Antoniusz, Oktawian i Lepidus).Oktawian kontra Antoniusz.
31 r pne Akcjum=bitwa morska/klęska Antoniusza. Parodia Republiki. Kolejni cezarzy:
-Tyberiusz(14ne – 37ne)=nie stwarzał już pozorów republiki,nadużycia, bezradność i wysokie podatki.
-Kaligula(37-41)najgorszy władca,ginie w zamachu,sadysta ,psychopata, szaleniec.
-Dioklecjan=zapoczątkował dominat(284-305)
27pne-193ne=pryncypiat
193ne-284ne=okres przejściowy
284ne-476ne=dominat
Wprowadził tetrarchię władzy(4 władców, 2 augustów i 2 cezarów =ich następców.Problemy Dioklecjana:
1.Malejąca rola Rzymu
2.Brak dopływu nowych terenów.
3.Brak nowych niewolników.
Dioklecjan=władca despotyczny.
Tetrarchia miała rozwiązać problem przejmowania władzy (najsłabsza część ustroju).Zwiększył liczbę prowincji 2x.Zwiększył liczbę wojska do 500000. Jednostka administracyjna=Diecezja.Swoją władzę umotywował religijnie. Zwalczał obce Rzymowi religie.
-Konstantyn(311) =przenosi stolicę do Bizancjum
Tetrarchia utrzymała się tylko 21 lat
Przyczyny upadku:
=słaba armia
=obrana wschodu kosztem zachodu
=wielkość
=częsta zmiana cesarzy
=najazdy barbarzyńców(Attyla i Wandalowie).
Odoaker (barbarzyńca) zajmuje Rzym i odsyła insygnia cesarskie do Konstantynopola.Koniec cesarstwa zachodniorzymskiego w roku 476
Osiągnięcia Rzymu:
-architektura(cement, mosty, akwedukty,drogi,bazyliki)
-prawo(obrona,niewinność,nie działa wstecz,nie ma zbrodni bez prawa)
-literatura(podręczniki, łacina, poezja)
-upadek teatru=początek cyrku
