Na przebieg procesów klimatotwórczych wpływa zróżnicowanie oświetlenia ziemi, co jest skutkiem kształtu i ruchów Ziemi oraz zróżnicowania jej powierzchni. Czynniki te powodują strefowe i astrefowe zróżnicowanie klimatu. Do geograficznych czynników klimatycznych, zalicza się przede wszystkim szerokość geograficzną oraz rozkład lądów i mórz, wysokość nad poziomem morza, ukształtowanie terenu, prądy morskie, szatę roślinną a także pokrywę śnieżną i lodową. Począwszy od starożytności aż do XIX wieku strefy klimatyczne identyfikowano ze strefami oświetlenia,
czyli z szerokością geograficzną. W XX w. powstało wiele klasyfikacji klimatów. W polskich atlasach geograficznych w klasyfikacji klimatów wyróżnia się na każdej półkuli 5 stref klimatycznych, a w każdej z nich kilka typów klimatu. Podstawą do określenia typu klimatu są rozkład opadów
w ciągu roku, wartości i przebieg temperatury oraz charakter roślinności.
I – Strefa klimatów równikowych.
W strefie tej średnia temperatura wszystkich miesięcy przewyższa 20°C, a dobowe i roczne amplitudy temperatury nie przekraczają kilku stopni. Opady są najwyższe przy zenitalnym położeniu Słońca. Pory roku są wyznaczone przez pory opadów. W strefie tej wyróżnia się trzy podstawowe typy klimatów równikowy wybitnie wilgotny, podrównikowy wilgotny
i podrównikowy suchy. Bezpośrednio przy równiku występuje klimat wybitnie wilgotny, o opadach całorocznych. W miarę oddalania się od równika opady występują sezonowo i jednocześnie maleje ich suma. Strefa klimatów równikowych obejmuje duże obszary Afryki (od ok. 20°S do 15°N), Ameryki Południowej i Środkowej, Archipelag Malajski i Półwysep Malajski, Filipiny, Północną Australię i prawie cały Madagaskar.
II – Strefa klimatów zwrotnikowych.
Przy średniej rocznej powyżej 20°C temperatura najchłodniejszego miesiąca waha się od powyżej 20°C do 10°C; latem, zwłaszcza w klimacie suchym występują duże amplitudy dobowe. Notuje się tu temperatury wyższe niż w pozostałych strefach. Opady przypadają na półrocze letnie lub są bardzo skąpe, sporadyczne. Klimat tej strefy kształtują dynamiczne wyże okołozwrotnikowe, stąd przeważająca część tej strefy ma klimat suchy
i skrajnie suchy w niej też występują najliczniejsze i największe pustynie: Sahara, pustynia Arabska, wieka pustynia Australijska, pustynia Kalahari.
Na zachodzie kontynentów pustynie dochodzą do samego brzegu morskiego,
co wiąże się z występowaniem litych wybrzeży zimnych prądów morskich. Wschodnie wybrzeża mają klimat wilgotniejszy, gdyż wiatry wschodnie przynoszą tam wilgotne powietrze znad oceanu. W obszarach monsunowych tej strefy, obejmujących subkontynent Indyjski, Półwysep Indochiński oraz niewielki fragment południowo-wschodnich Chin, występuje klimat monsunowy z dużymi sumami opadów przypadającymi na porę monsunu letniego.
III -Strefa klimatów podzwrotnikowych.
Średnia roczna temperatura wynosi od 10şC do 20°C, temperatura najchłodniejszego miesiąca od powyżej 10°C (w klimatach morskich) do poniżej 0°C (w kontynentalnych). Latem w klimatach suchych panują bardzo wysokie temperatury. W klimacie Śródziemnomorskim, należącym do klimatów morskich, opady przeważają w półroczu zimowym, a lato jest gorące i suche. Tego typu klimat występuje w basenie Morza, Śródziemnego, w wąskim pasie wybrzeży wschodnich i zachodnich. obu Ameryk,
na południowych krańcach Afryki i Australii. Klimat kontynentalny suchy mają: Wyżyna Irańska, Kotlina Kaszgarska i Tybet. Odmiana monsunowa
z ciepłymi i wilgotnymi latami oraz suchymi i zimnymi zimami występuje
we wschodniej Azji.
IV – Strefa klimatów umiarkowanych.
Klimaty tej strefy są kształtowane w dużej mierze przez układy niżowe przemieszczające się znad oceanów w kierunku wschodnim Przy Średniej rocznej temperaturze od 0°C do 10°C, temperatura najcieplejszego miesiąca przekracza 10°C. Wyróżnione tu klimaty morskie i przejściowe mają amplitudę roczną poniżej 25°C, a kontynentalne wyższą od 25°C
i sięgającą 35-45°C w warunkach skrajnie kontynentalnych. W klimatach morskich opady są całoroczne lecz przeważają jesienno-zimowe,
a w przejściowych, kontynentalnych i monsunowych – letnie. W wyróżnionej w tej strefie grupie klimatów ciepłych temperatura trzech miesięcy letnich przekracza 15°C, a w grupie klimatów chłodnych morskich temperatura dwóch miesięcy letnich waha się od 10°C do 15°C. Zasięg występowania klimatów morskich zależy od ukształtowania powierzchni; przy równoleżnikowo położonych górach Europy klimat morski sięga aż po centrum kontynentu.
V – Strefa klimatów okołobiegunowych.
W tej strefie, przy średniej rocznej temperaturze poniżej 0°C, temperatura najcieplejszego miesiąca jest niższa od 10°C. Opady są całoroczne, z przewagą śnieżnych, o małych sumach ok. 250 mm. Wyróżnia się klimat subpolarny, o temperaturach najcieplejszego miesiąca powyżej 0°C, i polarny z temperaturą najcieplejszego miesiąca poniżej 0°C.
W zasięgu klimatu tej znajduje się cała Antarktyda, Grenlandia,
północne krańce Ameryki Północnej oraz Azji i niewielkie obszary
w północnej Europie.
W każdej strefie klimatycznej można wyróżnić klimat górski. Cechują go zmiany klimatyczne zachodzące piętrowo wraz ze wzrostem wysokości.
