Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w sytuacjach ekstremalnych. I. Wojna i jej konsekwencje – jako główne zagrożenie dla człowieka 1. Totalitaryzm – określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste życie człowieka i podporządkowują go odgórnym prawom , są oparte o rozbudowany system kontroli, odziaływują poprzez starch i przemoc. 2. Osobowość człowieka wychowanego w systemie totalitarnym. A. Łagry – Stan bezprawia – Inny świat Grudzińskiego – praca jako środek deprawacji i niszczenia człowieka B. Człowiek zlagrowany – przyzwyczajony do warunków panujących w obozie. 3. Literatura łagrowa i lagrowa to literatura, która wyrosła z doświadczeń obozowych zarówno po stronie sowieckiej jak i hitlerowskiej. II. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów, ratowanie człowieczeństwa w sytuacjach ekstremalnych. 1. Ujemny wpływ wojny na psychike ludzką. A. Medaliony Nałkowskiej. W opowiadaniu Przy torze kolejowym człowiek chce pomóc drugiemu zabijając go bez poczucia zbrodni. Dno – udawadnia, że w straszliwym głodzie człowiek zdolny jest do ludożerstwa B. Borowski w swoich opowiadaniach ukazuje człowieka zlagrowanego, czyli takiego, którego psychika przystosowała się do warunków obozowych. Vorarbeiter Tadek – myśli o tym jak się dostosować, jak przetrwać. Nie tylko – w obozie, ale i w powstańczej Warszawie, w codzienności wojennej, ludzie byli zmuszeni obojetnieć na śmierć, bo następowała ciągle. 2. Świat obozów koncentracyjnych i łagrów. A. Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny, tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy: tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Inny świat Grudzińskiego, przedstawia świat łagru sowieckiego, w którym człowiek popada w stan tępoty, posłuszeństwa i uległości – po to by przeżyć lub choćby uniknąć bólu czy głodu. Prawa, nawyki i obyczaje funkcjonujące w obozie nie można przenieść do świata rzeczywistego. Obozowe zniewolenie – to fizyczne i psychiczne złamanie człowieka. Warunki w obozie są bardzo trudne: ciasnota, brud, prymitywizm warunków, niedbałość o higienę, odebrano człowiekowi jego prywatne życie. Realia obozu sowieckiego przedstawionego przez Grudzińskiego to – selekcja i niszczenie słabszych (selekcja według kotłów). Śmierć: obecna wszędzie i stanowiąca cały proces, od chorób i głodu. Samobójstwo staje się aktem wolności. B. Pojawia się pojęcie człowieka zlagrowanego w opowiadaniach Borowskiego Lagry czy nie dla ludzi? – człowiek zlagrowany jest bezsilny wobec ciągłej śmierci i zbrodni. Jest zobojetniały na ból i rozpacz. Upadły moralnie fizycznie i egoistycznie w obronie własnego życia. Rzeczywistość obozowa okazuje się sumą przemocy, a ludzie którzy w niej uczestniczą to mocni i słabi, ci którzy gwałt zadają i ci którzy mu ulegają. C. Jeden dzień Iwana Denisowicza Sołżenicyna. Opowiadanie jest odtworzeniem jednego dnia obozowego życia (przebieg dnia ujawia realia obozu). Prawami obozu są donosicielstwa, kradzieże i nikogu tu nie dziwią wieczne wyroki, warunki i polityka władz obozowych powoduje, że więzeiń staje się wrogiem więźnia. 3. Rola pracy w systemie zbrodni. A. Warunki pracy przedstawione w Innym świecie. Praca przy wyrębie drzewa, przy temperaturze -30o -40oC, nieodpowiednie ubrania, więżniowie muszą dochodzić do miejsca pracy 6-7 km, czas pracy 12h, brak wolnych dni, normy zbyt wysokie nawet dla finskich drwali. Nie może nikt się przełamać i nie iść do pracy, ludzie wzajemnie się pilnowali. Praca prowadzi do upodlenia, do zezwierzęcenia, praca zabija, odwrócenie roli pracy, praca nie daje możliwości rozwoju. B. Rola pracy w opowiadaniu Jeden dzień Iwana Denisowicza – w pracy ludzie zapewniaja sobie miejsce, które należy szanować. Tu praca wymaga odpowiedniego podejścia, należy mieć dobre układy z brygadzistą: Dobry brygadzista drugie życie podaruje, przy złym nogi wyciągniesz. 4. Próby ratowania człowieczeństwa, próby zachowania godności w warunkach ekstremalnych. A. Opowiadanie Dwojra Zielona w Medalionach. Dwojra chciała przeżyć by opowiedzieć co Niemcy wyrabiali. B. Ratowanie godności przedstwaiono w opowiadaniach Borowskiego. Człowiek chce być traktowany jako jednostka. Każdy chce decydować o swojej śmierci, a nie żeby decydowli o tym okupanci. Tak jak to było w przypadku matki, która nie przyznaje się do swojego dziecka, gdyż wszystkie matki idą od razu do gazu, a ona nie chce iść na śmierć. C. Inny świat Grudzińskiego. Ratowanie człowieczeństwa widoczne u Kostylewa, który walczy o swoją niezależność o samookaleczenie. Natalia Lwowna uważa, iż to ona powinna wybrać moment śmierci próbując popełnić samobójstwo. Możliwą formą wyrażenia sprzeciwu była głodówka, rezygnacja nawet z tak małej porcji żywnościowej dowodzi heroizmu. III. Deprawacja człowieka, unicestwienie go, narzucenie racji silniejszego ukazane w literaturze powojennej. 1. Ukazanie zmarnowanego życia, spatrzonej psychiki w utworach Borowskiego i Nałkowskiej. 2. Ukazanie okrutnego, bezprawnego świata obozów, w których człowiek popada w stan pozornego posłuszeństwa, po to by przeżyć. 3. Człowiek zlagrowany – jednostka przyzwyczjona do życia w obozie. 4. Głodówki, wybór włąsnego momentu śmierci – jedynymi rzeczami do zachowania godności.
