System lenny we wczesnym średniowieczu

 

Lenno, pierwotnie ziemia nadawana przez seniora w użytkowanie wasalowi (lennikowi), później całokształt stosunków między seniorem i wasalem. W szerokim znaczeniu było to prawo, na mocy którego w epoce feudalnej nadawano komuś (wasalowi) określone dobra (ziemię, pieniądze) w zamian za obowiązek wierności, służby wojskowej i pewnych świadczeń na rzecz nadającego (seniora).

Senior mógł mieć kilku lub kilkunastu wasali, którzy stanowili tzw. grupę lenną, oni sami mogli z kolei być seniorami dla innych. Zawiązanie umowy następowało przez zawarcie układu lennego lub nadanie lenna. Wasal składał przysięgę wierności lennej, a pan lenny – suzeren wręczał mu rękawicę, laskę lub kopię, stanowiącą symbol oddania mu lenna, była to tzw. inwestytura.

Początkowo umowa wygasała wraz ze śmiercią jednej ze stron. Jeśli spadkobiercy chcieli utrzymać stosunki lenne, musieli odnowić umowę. Z czasem przejmowanie lenna po ojcu stało się regułą. W stosunkach wewnętrznych państwa polskiego lenno było zjawiskiem rzadkim, występowało głównie na Śląsku, Pomorzu Zachodnim, Rusi i Mazowszu.

W polityce zewnętrznej królowie polscy sprawowali często zwierzchnictwo lenne nad innymi ziemiami, które były związane z Polską czasowo i na luźnych warunkach. Przykładem mogą być ziemie hospodarów wołoskich w XV w. lub Mazowsze, które od 1351 do wygaśnięcia linii Piastów mazowieckich w 1526 stanowiło lenno Korony, a także lenno pruskie po pokoju toruńskim w 1466 i lenno kurlandzkie po poddaniu się Inflant Zygmuntowi Augustowi w 1561.