SYSTEM SOJUSZY PAŃSTW NIEDEMOKRATYCZNYCH
RWPG
Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej powstała w styczniu 1949 roku . Z inicjatywą utworzenia organizacji gospodarczej obejmującej ZSRR i wszystkie kraje satelickie wystąpił Stalin, który zyczył sobie umocnić wpływ na gospodarki wszystkich państw bloku sowieckiego. W oficjalnej propagandzie powołanie do życia RWPG przedstawiono, jako praktyczną relizację założeń „proletariackiego internacjonalizmu”. Przełom lat czterdziestych i piećdziesiątych był okresem największego nasilenia zimnej wojny, kiedy Wschód zrywał wszelkie związki z Zachodem, musiał więc stworzyć program samowystarczalności . Ambicją Stalina było wykazanie światu ,że blok komunistyczny jest w stanie poradzić sobie w każdej dziedzinie gospodarczej i nie musi współpracować z krajami kapitalistycznymi.Komuniści napewno zdawali sobie sprawę ze strat, jakie przynosi ich krajom izolacjonizm gospodarczy, ale przecież nie mogli odizolować kontaktówgospodarczych od wpływów ideologicznych i kulturalnych, a tego obawiali się najbardziej. Społeczeństwa państw demokracji ludowej miały żyć w niewiedzy o sytuacji w świecie kapitalistycznym , zwłaszcza o poziomieżycia ludności . Obraz kraju kapitalistycznego – oczywiscie wypaczony, karykaturalny – kształtowny był przez media komunistyczne sterowane przez partie i czyniono wszystko, by nie dopuszczć do zderzenia tego obrazu zrzeczywistością. Z tego głównie powodu Moskwa poleciła swoim satelitom odrzucić Plan Marshala.
Pierwotnymi członkami RWPG były : ZSRR, Albania ( wystąpiła w 1962 roku ) , Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia , Wegry . Później przystąoiło jeszcze kilka państw komunistycznych spoza Europy – Mongolia- 1962 rko, Kuba w 1972 r i Wietnam w 1978 roku. Korea Pólnocna uczestniczyła w obradach w charakterze obserwatora. Z czasem Rada stała się bardziej otwarta na współpracę z krajmi kapitalistycznymi, zwłaszcza kiedy po 1956 roku rozpoczęła się tzw. Destalinizacja i kiedy stało się oczywiste,że kraje bloku sowieckiego pozostały daleko w tyle za Zachodem w dziedzienie naukowo- technicznej. Blizej wspólpracowały z RWPG, tylko Jugosławia i Finlandia, natomiast inne państwa preferowały dwustronne układy gospodarcze i handlowe z poszczgólnymi państwami obozu komunistycznego.
Statut RWPG uchwalony został na XII sesji w grudniu 1959 roku, a wszedł w zycie 13 kwietnia 1960 roku po ratyfikacji przez parlamenty państw członkowskich. Stawiał on przed organizacją dość ambitne cele , jak skoordynowanie i planowy rozówj gospodarki narodowej, przyspieszenie postępu gospodarczego i technicznego oraz stałe podnoszenie dobrobytu udności państw członkowskich. Uchwalanie decyzji i zaleceń miało się odbywać za jednomyślna zgodą wszystkich członków Rady, co oczywiście osiągano zawesze, jeśli zauważyć , jak funkcjonuje system komunistyczny w ogóle, w tym wypadku decydujacy był jeszcze protektorat Moskwy.
Za szczególnie ważne traktowano koordynowanie planów rozwoju gospodarczego ipodział pracy w skali międzynarodowej. W bieżących i rocznicowych ocenach własnych RWPG miała sukcesy i osiagała zamierzone cele . Kilka gigantycznych przediśwzięć reklamowanych jako przykłady dobrej wspólpracy. Największą wspólną inwestycją był ropociąg „Przyjaźń” długości 4500 km. Sowiecka ropa popłynęła nim do Czechosłowacji, NRD, Polski i na Węgry. Inny przykład tego rodzju wspólpracy to Zjednoczony System Energetyczny „Pokój” ( Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia i Ukraińska SRR) z centralną dyspozytornią w Pradze . Usiłowano także zacieśnić współpracę w zakresie hutnictwa żelaza , tworząc „ Intermetal”. Rada zaleciła swym członkom specjalizację w dziedzinie przemysłu maszynowego . Polecenia w tej sprawie popłynęły z Moskwy , ale ich realizacja przebiegała opornie.
W październiku 1963 roku, zapadła decyzja o rozliczeniach wielostronnych w rublach transferowych i powołano do życia „Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej” z siedzibą w Moskwie.Bank gromadził środki w rublach transferowych, a takze w walutach wymienialnych , udzielał kredytów swym członkom na cele inwestycyjne oraz na pokrycie deficytu budżetowego. Oprocentowanie tych kredytów wynosiło srednio 0.8 % rocznie.
Własciwie zadne z zamierzeń programowych RWPG nie powiodło się, zwłaszcza próby zintegrowania gospodarczego państw członkowskich. Było to zadanie mało realne w sytuacji bardzo nierównomiernego rozwoju poszcególnych państw oraz ich dążenia do autarkii. Podział pracy w skali międzynarodowej okazał się fikcją , podobna fikcją były wieloletnie plany rozwoju gospodarczego. Poszczególne kraje na własną rękę poszukiwały kontaktów handlowych z krajami kapitalistycznymi, jeśli mogły im zaoferować w miarę atrakcyjne i tanie produkty. Każde z państw RWPG było przekonane o tym ,że członkowstwo w radzie jest przykrą koniecznością. Ponad to w społeczeństwach istniało przekonanie o wyzysku ze strony ZSRR. W Polsce np: ukrywano stan stosunków handlowych z Moskwą. Jeden z zapisów cenzorskich z 1974 r. Nakazywał,aby nie dopuszczać do publikacji informacji o sprzedaży mięsa z Polski do ZSRR. Zaprzeczeniem rzekomo postępującej integracji było strzeżenie granic i ograniczniczenia w poruszaniu się obywateli między państwami członkowskimi RWPG. Świadczyło to także o ogromnych różnicach w poziomie produkcji , zaopatrzeniu rynku i poziomie życia ludności. Każde państwo nieco lepiej rozwinięte strzegło swego rynku przed spustoszeniem ze strony sąsiada Propaganda przedstawiała ZSRR jako kraj wysoko rozwinięty , kraj dobrobytu a w rzeczywistości stale brakowało tam podstawowych produktów . Turysta z Polski , Czechosłowacji lub NRD jeśli już znalazł się w imperium sowieckim , bywał nagabywany przez miejscowych o sprzedaż nawet rzeczy osobistych.
Głownymi organami RWPG były : Sesja, Komitet Wykonawczy, Stałe Komisje i Sekretariat. W Sesji , jako najważniejszym organie Rady, brały udział delegaacje wszystkich członków. Sesja powoływała wszystkie inne organy Rady. Sesje zwyczajne zwoływano raz do roku , kolejno w stolicach wszystkich państw członkowskich; nadzwyczajne zaś mogły być zwoływane za zgodą lub na prośbę , co nakmniej 1/3 członków. Do Komitetu Wykonawczego wchodzili przedstawiciele wszystkich rządów na szczeblu wicepremierów. Kierował on pracami rady i wykonywał jej uchwały między Sesjami. Stałe Komisje do realizacj konkretnych zadań w róznych dziedzinach gospodarczych powoływała Sesja w zależności od potrzeb. Sekretariat z siedzibą w Moskwie był organemadministracyjnym i wykonawczym urzedującym stale pod przewodnictwem sekretarza i jego zastępców. Językiem urzędowym RWPG był rosyjski. Wszelkie słabości Rady zaczęły się wyraźnie ujawniać od 1989 roku , kiedy zapoczątkowany został upaek komunizmu i imperium sowieckiego. Wówczas po raz pierwszy jawnie wygłoszono opinie krytyczne i ujawniono rzeczywisty stan stosunków gospodarczych pomiędzy krajami komunistycznymi. Od 1990 roku usiłowano reformować organizację , ale w ówczesnych warunkach okazało się to już spóźnione i niemożliwe, RWPG- została rozwiazana 28 czerwca 1991 roku. Państwa członkowskie napotkały przejściowe trudności gospodarcze wobec załamania się rynku sowieckiego , na który nastawiona była ich produkcja. Pozostały też nie uregulowane sprawy rozliczeń miedzy poszczególnymi państwami.
Układ Warszawski
Na początku grudnia 1954 roku odbyła się w Moskwie konferencja europejskich państw komunistycznych z udziałem obserwatora chińskiego. W komunikacie wydanym po zakończeniu obrad stwierdzono, że w wypadku ratyfikacji Układów Paryskich , państwa uczestniczące w w.w. konferencji zdecydują się przedsięwziąć wszystkie środki w dziedzinie organizacji sił zbrojnych , jak równieżinne środki niezbędne do umocnienia ich zdolności obronnej , by zagwarantować nietykalność swych granic, umocnić pokój i bronić sie przed ewentualną agresją.
Po ratyfikacji Układów Paryskich przez Bundestag Agencja TASS ogłosiła komunikat o przeprowadzeniu miedzy państwami demokracji ludowej „ konsultacji dotyczącej zawarcia układu op przyjaźni , wspólpracy i pomocy wzajemnej „ 7 maja 1955 roku. Rada Najwyższa ZSRR anulowała sojusze z Anglią i Francja z czasów II Wojny Światowej , a 11 maja rozpoczęła sie w Warszawie konferencja, którj uczestnicy podpisali 14 maja 1955 roku Układ Warszawski.
Jako organy Układu powołano Zjednoczone Dowództwo i Doradczy Komitet Polityczny . Początkowo Zjednoczone Dowództwo tworzyly ZSRR, Albania, Bułgaria, Wegry, Rumunia , Polska i Czechosłowacja. Sprawę przyjęcia NRD Moskwa tymczasowo odłożyła , stwarzając pozór stałej gotowości do rozmów w kwestii niemieckiej. Obarczajac nastepnie mocarstwa zachodnie winą za brak porozumienia i remilitaryzację Niemiec Zachodnich, już w styczniu 1956 roku Niemiecka Republika Demokratyczna została włączona do Układu Warszawskiego . Państwa członkowskie zadeklarowały ograniczenie zasięgu swego działania wyłącznie do Europy.
Ówczesna sytuacja w Europie sprzyjała od dawna istniejącym sowieckim planom pozbawienia państw satelickich samodzielności obronnej. Tego rodzaju rozwiazanie organizacyjne pod pozorem wspólnej obrony w wypadku agresji ze strony państw kapitalistycznych sankcjonowało dotychczasową obecność wojsk sowieckich we wszystkich państwach bloku. ZSRR zawierał więc dwustronne umowy w kwestii stacjonowania swoich wojsk, ale były one raczej wymuszone sytuacją , jaka zapanowała w obozie komunistycznym po XX Zjeździe KPZR, kiedy to jawnie krytykowano stalinowskie bezprawie. Najwcześniej umowa o stacjonowaniu wojsk została podpisana z Polską 17 XII 1956.
Albania była członkiem Układu Warszawskiego od 1964 roku , a Rumunia zawiesiła swój udział w strukturach wojskowych od 1968 roku. Naczelne dowództwo spoczywał zawsze w rękach wysokiego oficera sowieckiego. Funkcję tę pełnili m.in. Iwan Koniew i Piotr Łaszew.
Układ służył Związkowi Sowieckiemu do rozciągniecia pełnej kontroli nad sprawami obronności i polityki państw satelickich, a także do tłumienia ruchów wolnościowych i podzielenia odpowiedzialności za sowieckie działania imperialne. W 1968 roku armie pięciu państw komunistycznych wtargnęły do Czechosłowacji, gdzie usiłowano zreformować nieco komunizm. Reformy zostały przerwane , a w Pradze ustanowiono rząd posłuszny Moskwie. Była to tzw. Bratnia pomoc. Kilkakrotnie armie państw komunistycznych stawiane były w stan pogotowia, gdy w którymś kraju dochodziło do wystąpień antykomunistycznych.
Kiedy po strajkach sierpniowych 1980 roku, powstała w Polsce „ Solidarność „szefowie resortów obrony państw Układu Warszawskiego zebrali się w grudniu w Moskwie , gdzie przywódcy sowieccyprzedstawili plan manewrów wojskowych armii sojuszu pod kryptonimem „Karkonosze”. Do interwencji, jak wiadomo, nie doszło bo zwycieżyła koncepcja stanu wojennego.
W kwietniu 1985 roku, spotkali się w Warszawie szefowie partii i państw Bułgarii, Czechosłowacji , NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRR i podpisali protokół przedłużający Układ Warszawski na dalsze 20 lat , to znaczy do 2005 rok. Sojusz nie dotrwał do wyznaczonego terminu , został bowiem rozwiazany po upadku komunizmu. Decyzję o rozwiązaniu podpisali przywódcy państw w Moskwie 31 marca 1991 roku. Przy tej okazji sowieci oświadczyli,że wejście któregokolwiek z państw byłego bloku sowieckiego do NATO będzie traktowane jako zagrożenie dla bezpieczeństwa Rosji
