„Syzyfowe prace” to powieść, której akcja rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku, w klerykowskim gimnazjum, w kórym polscy uczniowie poddawani są ruzyfikacji. Metody rusyfikatorów to przede wszystkim wprowadzenie do szkół języka rosyjskiego, jako wykładowego. Wszystkie próby buntu młodzieży przeciwko tej metodzie rusyfikacji były surowo karane (na przykład Zygier karnie przenoszony ze szkoły do szkoły; Walecki, który zostaje skatowany za obronę iary). Gorliwym zwolennikom rusyfikacji natomiast dawano nagrody za ich postawy, o czym świadczy na przykład zaproszenie Borowicza do teatru prz nauczycieli. Metodą gnębienia Polaków są też częste rewizje na stancjach w celu wykrycia zakazanej polskiej lektury oraz manipulowanie faktami historycznymi, zmierzającymi do oczernienia Polski i Polaków (na przykład lekcje historii). Poza atakiem na polską kulturę i próbą jej wyniszczenia, Rosjanie nie wahali się także przed atakiem na religię i Kościół rzymsko-katolicki (żądanie wykonywania pieśni religijnych po rosyjsku).
