Szkoda, związek przyczynowy, wina
*kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę obowiązany jest ją naprawić – Art. 415 KC
-przyznanie pierwszeństwa zasadzie winy przed innymi zasadami
-ciężar dowodu spoczywa co do przesłanek z Art. 415 KC na poszkodowanym (w zw. z Art. 6 KC)
*pojecie winy:
-czynnik obiektywny – szeroko rozumiana bezprawności postępowania sprawcy (naruszenie norm powszechnie obowiązującego prawa) włączając w to zachowanie przekraczające potrzebę ostrożności wymaganej przez zasady współżycia społecznego między ludźmi (chociażby zachowanie taki nie było zakazane przez ustawę); wina jest wyłączona w przypadkach obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności oraz dozwolonej samopomocy;
-czynnik subiektywny – wadliwość postępowania sprawcy polegająca na niewłaściwym zachowaniu się związanym z momentem przewidywania i momentem woli – zarzut podjęcia i wykonania niewłaściwej decyzji lub niewykonania właściwej decyzji; będzie wyłączony gdy pomimo naruszenia zasad postępowania a uznanych za obowiązujące sprawcy nie można postawić zarzutu przewidywania lub możności postępowania w danej sytuacji (uzależnienie od stanu poczytalności)
*stopnie winy:
1) umyślność – dolus – sprawca podjął zamierzone działanie sprzeczne z regułami postępowania bądź powstrzymał się od działania pomimo obowiązku czynnego zachowania się – sprawca przewiduje naruszenie reguł i ich skutki i tego chce (godzi się na to)
2) niedbalstwo – culpa –
a) lekkomyślność – sprawca wyobraża sobie skutek lecz mylnie sądzi, że nie nastąpi on
b) niedbalstwo sensu stricto – sprawca nie wyobraża sobie w ogóle skutków, chociaż powinien
-w obu przypadkach stawia się zarzut wadliwości działania
*miernik staranności – przyjmuje się wzorzec in abstraco – niezależny od cech osobistych i przymiotów sprawcy – przez porównanie go z zachowaniem się sprawcy powinno się oceniać jego postępowanie
*poczytalność:
-osoba, która z jakichkolwiek przyczyn znajduje się wstanie wyłączającym świadomość lub swobodne podejmowania decyzji nie jest odpowiedzialne za szkodę w tym stanie wyrządzoną – w braku poczytalności nie ma winy
-za niepoczytalnego odpowiadają osoby sprawujące nad nim nadzór lub pieczę – w wyjątkowych sytuacjach może sam sprawca ponosić odpowiedzialność na zasadzie słuszności (Art. 428 KC)
*okoliczności wyłączające winę:
-obrona konieczna – polega na odparciu bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub dobro innej osoby; odpierający atak nie ponosi odpowiedzialności o ile zastosowane środki są niezbędne i wyrządza możliwie najmniejszą szkodę (Art. 423 KC)
-stan wyższej konieczności – polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia wskutek innych zdarzeń, gdy przeciwdziałanie tym zdarzeniom wymaga koniecznego wyrządzenia szkody
-samopomoc – dozwolona tylko na mocy ustawowego upoważnienia
*związek przyczynowy
-zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła – punkt widzenia adekwatnej przyczynowości
-w tych ramach naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) i korzyści które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans)
Wyrządzenie szkody przez kilka osób
-patrz też zobowiązania solidarne PC 2
-jeżeli z jednego zdarzenia powstają różne szkody dla kilku podmiotów jednocześnie, a związek przyczynowy w odniesieniu do każdej z nich będzie adekwatny, naprawienie każdej z tych szkód może obciążać tego, kto za dane zdarzenie jest odpowiedzialny
-jeżeli jedna szkoda jest wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, zachowanie każdej z nich podlegać będzie ocenie jako element istotny w łańcuchu przyczyn i skutków przez to wywołanych
*jeżeli zachowanie się poszkodowanego uznane zostanie za jedno z ogniw prowadzących do ostatecznego skutku w postaci szkody mamy do czynienia z przyczynieniem się poszkodowanego
-poszkodowanemu stawia się zarzut niedochowania należytej troski jaką osoba rozważna powinna wykazać w danej sytuacji
-następuje zmniejszenie należnego poszkodowanemu odszkodowania stosownie do okoliczności oraz stopnia winy obu stron (Art.362)
-współsprawstwo – występuje w przypadku, gdy szkoda jest wynikiem działania lub zaniechania kilku podmiotów
-współsprawcy oraz osoby, które nakłaniają albo pomagają w wyrządzeniu szkody odpowiadają za szkodę wobec poszkodowanego solidarnie (Art. 441 &2 KC)
-dla zaistnienia solidarności w zobowiązaniu ex delicto nie jest konieczne działanie współsprawców łączne (ex lege) – może być też rozłączne (czyn każdego ze sprawcy samodzielnie spowodowałby dany skutek)
