SZKOLNICTWO W WIEKACH ŚREDNICH (V – XV w.)
Uzależnione całkowicie od kościoła szkoły średniowieczne przesiąknięte były etyką chrześcijańską (kościelną).Oświata kościelna – szkoły parafialne czy katedralne, trywialne czy kwadrywialne (łać. triwium – szkoła niższa – trzy przedmioty: gramatyka, retoryka i dialektyka, oraz kwadrywium – szkoła wyższa – cztery przedmioty: arytmetyka, geometria, muzyka i astronomia) razem stanowiły kanon programowy tych szkół zwany – siedem sztuk wyzwolonych.
Szkoły te podporządkowywały całe nauczanie i wychowanie wyrabianiu i pielęgnowaniu cnót chrześcijańskich, a zwłaszcza pobożności, pokory i posłuszeństwa oraz wpajaniu uczniom niezachwianego przekonania, że Kościół jest dobrem najwyższym – jako namiestnik Boga na ziemi, i że jemu wszystko powinno służyć Szkoły klasztorne dbały przede wszystkim o wykształcenie religijne chłopców przeznacz. i przysposobionych do stanu duchownego. W Europie zaczynają się rozwijać badania przyrodnicze. Daje to początek uniwersyteto średn. (najnowocześniejsze z XII w. to: w Bolonii, Paryżu, Oxfordzie). Kościół podporządkowuje je sobie. Obok wydziału filozoficznego, który był w zasadzie wydz. przygotowawczym poświęconym 7 sztukom wyzwolonym istniały przeważnie trzy fakultety zasadnicze: prawny. mechaniczny i najważniejszy – teologiczny.
WYCHOWANIE STANOWE
(w terminie i rycerstwie)
W pewnym stopniu od ideału wychowania „dla świata pozaziemskiego” odstępowało wychowanie mieszczańskie i rycerskie. Były to znamienne formy wychowania w ustroju feudalnym. Celem wychowania rycerskiego było zaszczepienie odwagi fizycznej i wyćwiczenia w umiejętnościach rycerskich (wojskowych). Dopiero pasowanie na rycerza nobilitowało i wprowadzało pasowanego do klasy feudałów jako jej pełnoprawnego członka. Etyka kościelna położyła piętno przede wszystkim na kodeks rycerskiego zachowania się, który miał ujarzmiać „nieokiełznanego duch wojowniczego” Ideał życia rycerskiego wyrażał się w dewizie: „Bogu duszę, królowi życie, serce damom, sobie sławę ziemską” (min. „pieśń o Rolandzie”
Termin- nauka u majstra.
Wychowanie mieszczańskie – pomijając spontaniczne wychowanie dzieci chłopskich w rodzinie i przy pracy wiejskiej – było jedynym typem wychowania dla konkretnej pracy zawodowej i produkcyjnej. Przez stopnie terminatora i czeladnika – w domu majstra cechowego – dochodziła młodzież mieszczańska do mistrzowskiego opanowania rozmaitych kunsztów i rzemiosł. Jednocześnie zaś współżycie z rodziną majstra i z organizacją cechową wdrażało w obyczaje stanu. Niektóre szkoły i szkółki miejskie dawały pewne minimum wykształcenia przydatnego do życia handlowego jakie toczyło się w miastach lecz dla tego typu szkół nauczyciela zatwierdzał i kontrolował proboszcz. Nauczycielami bywali – jeśli już nie duchowni to kandydaci do stanu duchownego (klerycy), albo „słudzy kościelni”. Niezależnie od wskazanych świeckich celów wychowawczych kultura chrześcijańska pozostawała również pod przemożnym wpływem etyki kościelnej czego świadectwa można znaleźć i obserwować min. w przepychu i dostojeństwie kościołów i sztuce sakralnej.
SZKOLNICTWO W POLSCE ŚREDNIOWIECZNEJ
Na Polskę oddziaływała kultura chrześcijańs. Przejmowaliśmy też ideały życiowe i wychowawcze ówczesnej Europy. Pierwsze szkoły katedralne przy diecezjach w Polsce powstają w XII w. Pierwszych studentów Polskich na uniwersytetach zachodnio europejskich spotykamy w XII w. Pierwsze informacje o szkołach parafialnych w Polsce są z przełomu XII i XIII w. W 1364 r. Kazimierz Wielki ogłasza dyplom fundacyjny uniwersytetu krakowskiego. Krakowskie „studium generalne” miało być wszechnicą państwową, przygotowującą dla państwa wykształconych administratorów i urzędników. Papież jednak podporządkował akademię biskupowi krakowskiemu. Odnowiony w 1400 r. przez Władysława Jagiełłę Uniwersytet Krakowski odgrywał znaczącą rolę w rozwoju polskiej nauki i kultury umysłowej.
