Szkudlarek, „Wyzwanie trzeciego paradygmatu”
I Odmiany projektów pedagogiki: 1. Wiąże się z nadzieją na myślowe dotarcie do realności procesów edukacyjnych poprzez krytykę przeciwstawnych tendencji teoretycznych. Pedagodzy uświadamiają tu sobie, że realność wychowania rozgrywa się pomiędzy światami podmiotu i przedmiotu; 2. Związana jest w konstatacją nieadekwatności zarówno subiektywistycznych jak i obiektywistycznych rekonstrukcji teoretycznych procesu wychowania. Konstatacja taka jest tu jednak podstawą zwrócenia się przeciw teorii, ku praktyce wychowania. Próbowanie myślenia „w praktyce” zamiast „o praktyce”. Droga, której istota wyraża się w poszukiwaniu dyskursu niedualności. Zadaniem podstawowym jest tu poszukiwanie takich pojęć, które wykraczają poza dualność podmiotu i przedmiotu oraz służą podejmowaniu prób budowy teorii inaczej określającej status członków tego układu.
II. Czy współcześnie stoimy przed perspektywą tworzenia trzeciego paradygmatu? Zarówno subiektywizm jak i obiektywizm zdają się być „minionymi” orientacjami, związanymi z nowożytną, dualistyczną perspektywą filozofii kartezjańskiej. Wydaje się, że w pedagogice mamy współcześnie do czynienia z równoczesną dekonstrukcją tych tendencji. Kwestionowane też jest samo przeciwstawienie kategorii podmiotowych i przedmiotowych. Dlatego też istotnie stoimy przed taką perspektywą.
III . Czy dualistyczna perspektywa „nowego myślenia” już się zarysowywuje? Tak. Zdaje się ona być wyznaczona przez opozycję pojęć bicia (realności, procesualności) i bytu (idealności – ustabilizowanych pojęciowych hipostaz pewnych aspektów realności). W pedagogice może ona przybrać postać opozycji ujęć całościowych, krytycznych oraz „praktycznych: z jednej strony – oraz ujęć systematycznych, naukowo – technicznych z drugiej strony.
IV Czy mamy negować dzisiejszy dualizm myślenia o wychowaniu…?
Autor uważa i upatruje sensu wysiłków poznawczych w zadaniu krytyki. Zadanie myślenia krytycznego jest więc zadaniem stałym,, krytyka dualizmu – „krytyką codzienną”, krytyką, która musi być ponawiana bez przerwy i nigdy nie będzie ostateczna.
Dyskusja ze scjentyzmem jest dekonstrukcją obecnej odmiany „uniku epistemologicznego” pedagogiki. Takich epistemologii uniku pojawi się jeszcze wiele. Dlatego „trzeci paradygmat” pedagogiki będzie jeszcze wielokrotnie podejmowany….
Witkowski, Przekroje analityczne kwestii edukacyjnej.
I. Zadanie nowej pedagogiki. Daje się wyartykułować w postaci ontologicznego postulatu etyczności świata społecznego.
II. Zadanie pedagogii. Musi być zdolna uwzględnić nowy układ odniesienia, który wyznacza sekwencja: skala wyzwań – głębia i rozległość kryzysów – rozmaitość krytyk i oporu.
III. Gdzie zaczyna się etyczność? Tam, gdzie dopuszczona jest dramatyczna niepewność aksjologiczna indywidualnych rozstrzygnięć, gdzie nie są wykluczone dylematy moralne, nierozwiązywalne w sposób uniwersalny prostymi regułami i uzasadnieniami czy sadowaniem odpowiedzialności za decyzje na inne instancje.
IV. Jak wyraża się etyczność? Wyraża się refleksyjnym poczuciem powinności zdominowanym nie groźbą kar czy nakazu respektowania przepisu, lecz dominującą świadomością wystawienia na szwank wartości, które nie dadzą się usunąć poza sferę własnej odpowiedzialności, których istnienie musi być respektowane w własnych zachowaniach.
V. Ressidua Eriksona. Zadania dla zrealizowania przez otoczenie:
a) zapewnienie zasadniczej ufnosci do świata – minimum nieufności i czujności
b) promocja zdolności do zachowań będących spontaniczną ekspresją – niezbędna doza samokontroli i poczucia wstydu;
c) otwarcie przestrzeni dla ekspansywnej inicjatywy w działaniu, z kreacją przesłanek do poczucia winy i odpowiedzialności za efekty;
d) stymulowanie i afirmowanie genaeratywności, przeciw sytuacjom wpychającym w apatię i stagnację;
e) dostarczanie przesłanek i możliwości do przeżycia doświadczenia przywiązania i wierności przeciw poczuciu braku zakorzenienia w świecie symboli, ról i zanczących postaw
f) tworzenie szans na rozwijanie wrażliwości i otwartości dla intymnego emocjonalnie obcowania z drugim człowiekiem;
g) mobilizowanie do troski o spajanie doświadczeń życiowych w niepowtarzalną biografię, bez wypierania się okoliczności
VI. Jaka jest wychowawcza koncepcja przebiegu procesu nabywania przez jednostkę kompetencji społecznych, wrażliwości i wyobraźni a czego tymczasem wymaga edukacja?
Przytłoczenie tradycyjnego dyskursu pedagogicznego intencjami oraz systemowo – technicznym rozpracowywaniem i organizowaniem przeżyć i stymulowaniem określonych preferencji nie tyle może skażone jest brakiem dostatecznego humanizmu, ile jego romantycznym nadmiarem, iluzorycznie przekładanym na ścisłość, naukowość – cechy, które w praktyce nagminnie występują pod postacią oddziaływań nudnych i jałowych, stępiających wrażliwość, oduczających samodzielności w myśleniu i pozbawionych szans sprostania trudniejszym sytuacjom życiowym. Edukacja tymczasem wymaga przyjęcia do wiadomości swoistego rozwojowego „paradoksu żyletki” – najbardziej rozwojowe są jednocześnie te sytuacje, okoliczności, doświadczenia, które niosą ze sobą jednocześnie sporo nieodłącznych dla nich rozwojowych zagrozeń.
Rorty, edukacja i wyzwanie postnowoczesności:
I Zadanie poszczególnych rodziców i wychowawców.
Ich zadaniem w codziennych kontaktach z dziećmi i uczniami jest znalezienie drogi pośredniej między indoktrynacją i persymiwnością – między dwoma typami skrajności. Zadaniem tych, którzy wypracowywują system edukacyjny dla całego społeczeństwa jest zapewnienie tego, by obie funkcje edukacji (socjalizacja, wyzwalanie) były realizowane.
II. Wyzwania postnowoczesności: Nastawienie takie porzuca pojmowanie prawdy jako „wiernego przedstawiania rzeczywistości”. Porzucona zostaje idea, że istnieje potęga zwana „Prawda”, która może nas wyzwolić, natomiast w zamian mówi się tu, że jesteśmy pozostawieni sami sobie, ale za ro wolni w wynajdowaniu siebie na nowo.
III. Postmodernizm w edukacji: Musimy podstawić ideały tolerancji i Wyobraźni w miejsce dążenia do Prawdy. Musimy przekazywać uczniom, że wszystko, co wiemy o tym, jak dążyć do prawdziwych przekonań, sprowadza się do tego, że takie przekonania odnajduje się przez wolną i otwartą dyskusję ( tym bardziej jest otwarta, im liczniejsze i bardziej pomysłowe stają się uzyskiwane w niej alternatywy). Nie można zaniechać informacji, ale trzeba być świadomym, że każda informacja jest wyrazem konsensu odpowiednich wspólnot.
Meighan, Zasady rekonstrukcji edukacji w ujęciu Johna Holta.
I Lista zadań zasadniczej przebudowy edukacji:
1. Potrzebna jest edukacja stawiająca sobie jako cel ukształtowanie osób, które nie chcą czynić zła innym;
2. Szkoły powinny dążyć do wychowania wolnomyślicieli;
3. Szkolnictwo obowiązkowe niszczy wartość doświadczenia, jakim jest uczenie się; szkoła powinna być zaproszeniem;
4. Tradycyjna edukacja autorytarna staje się w coraz większym stopniu zabytkiem przeszłości;
5. Praktyka bezkrytycznego posłuszeństwa zaprowadzi nas w sposób nieunikniony do mentalności tyrana lub niemal faszystowskiej;
6. Zasadniczymi wymogami przebudowy sytemu edukacji są realny wybór i prawdziwa różnorodność;
7. Nauczanie narzucone ma wątpliwą wartość;
8. Zbyt duża pomoc może niszczyć motywację;
9. Kontrola i ocena wiedzy wyniszcza edukację;
10. Szkoły typu nadzorczego nie są w stanie nauczać moralności.
Śliwerski, Czym jest pedagogika alternatywna:
I.Pedagogika alternatywna. Powinna być zaliczana do rzeczywistości zdelegitymizowanej przez wykluczenie konstruujących ją dyskursywnych praktyk. Ped. alt. Rozumiana jako wykluczona przez wielkich narratorów wersja świata wychowawczego sprawia, że osoby z nią się utożsamiające same skazują się na banicję.
II. Niebezpieczeństwo wynikające z konkurencyjnego ujmowania alternatywności wychowania. Prowadzi do wzajemnej wrogości (np. ideologicznej, personalnej, instytucjonalnej) i deprecjonowania przeciwnych stanowisk jako pozbawionych wartości (naukowej, etycznej).
Konarzewski
I Implikacje programu. Program najlepszy to wychodzący od przedmiotu, a nie od podmioty, ma on większą szansę doprowadzić jednostkę „do siebie’.
– Władza
– Integracja wiedzy – wprowadzając jakieś przedmioty zintegrowane, musimy dysponować jakąś zasadą integracji (np. wspólne cechy budowy i czynności organizmów, warunki życia ludzi, właściwości róznych substancji)
– Insularność – Potoczne pojecia trzeba traktować jako przeszkody poznawcze i przeciwstawiać je standartom dobrej praktyki;
– Praca na granicy możliwości – należy odrzucić ograniczającą metodykę nauczania
– Odtwórcze i twórcze aspekty praktyki – Model praktyki powinien chwytać nie tylko jej literę, lecz i ducha. Nie jest ona realizacją scenariusza, lecz ma strukturę otwartą.
– Współdziałanie – żeby dojść do zrozumienia prywatnego trzeba zbudować podstawę porozumiewania się, a potem pobudzić proces wymiany myśli, dyskurs między uczniami.
