KARPATY
Zachodnie Wschodnie
Tatry Obniżenie Beskidy Pogórze Beskidy Wschodnie
Zach. Wsch. Podhalańskie Zachodnie Karpackie Bieszczady
(Podhale)
Rów Pieniny Obniżenie
Tatrzański Orawsko – Podhalańskie
1. Budowa geologiczna
– gromadzenie osadów morskich na dnie morza (Tetydy)
– pierwsze ruchy górotwórcze (pod koniec Kredy)
– wdarcie się intruzji granitowej w płaszcz osadów mezozoicznych i utworzenie trzonu krystalicznego
– wydźwignięcie i sfałdowanie gór (Trzeciorzęd)
– nasunięcie od południa fałdów, przesunięcie ich i obalenie ponad trzonem krystalicznym
– wzmożenie procesów erozji i denudacji
– działalność lodowców
– współczesne procesy – wietrzenia
2. W budowie geologicznej Tatr wyróżniamy dwie jednostki tektoniczne
– pierwsza część to trzon krystaliczny. Zbudowany z granitów i łupków krystalicznych. Odporne na wietrzenie.
– Druga część to skały osadowe. Tworzą płaszczowiny, zbudowane z wapieni i dolomitów. Ulegają niszczeniu.
3. W różnorodnej budowie Tatr wyróżniamy:
– wysokie szczyty i łańcuchy
– przełęcze
– obniżenia
– zjawiska krasowe
– działalność niszcząca lodowców – doliny V i U – kształtne
– gołoborza
– źleby
4. Tatry leżą w dolinie Dunajca
Bystre, wielki spadek, tworzą wodospady
W Tatrach jest ok. 40 jezior:
– Morskie Oko
– Czarny Staw
5. Klimat
Temp. spada wraz z wysokością o 0,6° na 100m
Opady od 1400 do 1800mm
Częste zmiany pogody, długo utrzymuje się śnieg. Wiatr halny (ciepły i suchy) z płd. na płn., częste mgły, niskie chmury, krótki okres wegetacyjny. Roślinność układa się piętrami.
Wyżyna Kielecko – Sandomierska
Położona jest w płd. – wsch. Polsce w pasie wyżyn i starych gór na Wyżynie Małopolskiej
1. Budowa geologiczna
– Góry Świętokrzyskie
Najwyższe pasmo Łysogóry. Najwyższy szczyt Łysica. Zbudowane z kwarcytów
– Kielecko – Sandomierska. Zbudowana z wapieni, dolomitów, piaskowców
2. Krajobraz
Twarde kwarcyty tworzą tu ostrokrawędziste rumowiska skalne zwane gołoborzami
Grzbiety przebiegają w kierunku z płn. zach.
Doliny rzeczne przecinają grzbiety z płn. wsch. Jest to układ kratowy
Kaptaż rzeczny – polega na przeciągnięciu w skutek działania erozji wstecznej wód jednej rzeki przez drugą położonej po przeciwnej stroni działu rzecznego.
Zjawiska krasowe – powstają na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych
Odwrócenie rzeźby – odwrócenie ukształtowania terenu w stosunku do jego rzeźby tektonicznej, spowodowane zróżnicowaną odpornością skał na działanie czynników denudacyjnych.
3. Klimat
Opady – 600 – 800mm
Śr. temp. mniejsza o 2° od śr. temp. Polski
Okres wegetacyjny do 200 dni
4. Szata roślinna
– najwyżej gołoborza porośnięte lasami jodłowymi
– pola uprawne
– na obszarze lessowym – buki, dęby, modrzewie
Świętokrzyski Park Narodowy
5. Gleby
Czarnoziemy, mady, piaski rzeczne
6. Bogactwa
– rudy żelaza (niewiele)
– rudy ołowiu (niewiele)
– wapienie, marmury
Nizina Mazowiecko – Podlaska
Śr. wsch. Polska w pasie nizin w dorzeczu Wisły
1. Budowa geologiczna
– brak jezior, moren czołowych itp.
– Monotonna powierzchnia, płaska, rozległa
2. Rzeźba
Polodowcowa
– wody artezyjskie
– kompleks wydm parabolicznych
3. Sieć rzeczna
Układ rzek jest promienisty. Ważniejsze rzeki:
Pilica, Wkra, Narew, Wisła, Bzura, Biebrza, Bug
4. Gleby
Słabe – bielice, bagienne, mady rzeczne
5. Klimat
Wpływ klimatu kontynentalnego. Ciepłe lata, suche mroźne zimy, duża amplituda.
Opady – 500mm
Okres wegetacyjny 200 dni
6. Szata roślinna
Obszar słabo zalesiony, duża ilość sadów, kilka puszcz
Kampinoski Park Narodowy
Pojezierze Suwalskie
płn. wsch. Polska, część poj. Mazurskiego
1. Budowa geologiczna
Leży na wyniesieniu Mazursko – Suwalskim. Zbudowana ze skał prekambryjskich, przykrtye plejstoceńskimi. Piaski, żwiry, gliny
2. Rzeźba
Młodoglacjalna. Krajobraz wyżynny – duże deniwelacje terenu do 100m.
Do 200 jezior o powierzchni powyżej 1 hektara
3. Klimat
Umiarkowany kontynentalny (surowy)
Zima mroźna, długa – śr. temp. -4°C, lata krótkie, ale gorące – śr. temp. +18°C
Okres wegetacyjny 180 dni
4. Gleby
Słabe mało urodzajne
5. Szata roślinna
Dość dużo lasów, dominują sosna, świerk
Żuławy Wiślane
Są najmłodszą krainą w Polsce.
Powierzchnia – ok. 2 tys. km2
Obszary depresyjne – ok. 30%
Sieć hydrograficzna – bardzo gęsta sieć naturalnych i sztucznych cieków.
Teren Żuław odznacza się deficytem wody pitnej.
Gleby
83% zajmują mady rzecze – dobre, ale trudne w uprawie
Obszar bezleśny, przeważają łąki i pola, duże bogactwo ptactwa wodnego.
Klimat
Opady 500 – 600mm
Umiarkowany, morski
Zimy – łagodne, ciepłe
Lata – deszczowe, chłodniejsze
Wiatr- bryza
Degradacja środowiska
Mierniki jakości środowiska
ilość zużywanych nawozów sztucznych
– poziom zakwaszenia jezior, rzek, gleb
– tempo i sposób eksploatacji kompleksów leśnych w porównaniu do stopnia odtwarzania
– ochrona flory i fauny
– zanieczyszczenie powietrza
– utylizacja odpadów
Obszary silnie zdegradowane
– GOP
– Szczecin, Gdańsk (porty)
– Mazowsze z Warszawą
– Duże miasta silnie uprzemysłowione
Najwięcej ścieków oddaje przemysł
– metalurgiczny
– energetyczny
– chemiczny
Woj. o największej emisji zanieczyszczeń
pyłowych:
– Śląskie
– Dolnośląskie
– Małopolskie
– Wielkopolskie
gazowych:
– Śląskie
– Łódzkie
– Małopolskie
– Dolnośląskie
– Wielkopolskie
Klęski ekologiczne:
– GOP
– Lasy Izerskie w Sudetach
– Lublińsko – Głogowskie Zagłębie Miedziowe
GOP
GOP liczy ok. 2mln mieszkańców. Silnie zdegradowany przez przemysł.
Przyczyny degradacji:
– wydobycie surowców mineralnych
– przeludnienie
– nadmierne uprzemysłowienie
– skupienie obok siebie najbardziej uciążliwych przemysłów
WODA
– deficyt wody
leży na dziale Wisły i Odry
rzeki są głównymi odbiorcami ścieków
nie ma oczyszczalni
powstaje lej depresyjny
POWIETRZE
– ok. 40% zanieczyszczeń gazowych Polski
– ok. 30% zanieczyszczeń pyłowych
ZMIANY RZEŹBY
– formy wypukłe
hałdy, nasypy, kopce, groble
– formy wklęsłe
wykopy, wyrobiska, rowy, zapadliska
SZTA ROŚLINNA
Brak naturalnej szaty roślinnej
LEGNICKO – GŁOGOWSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY I TARNOBRZESKIE ZAGŁEBIE SIARKOWE
płn. zach. Polska (Legnica, Lublin, Polkowice, Głogów)
Degradacja powierzchni ziemi:
– odkrywkowa eksploatacja surowców skalnych
– składowanie dużej ilości odpadów na hałdach i w stawach osadowych
– silne zmiany chemiczne wody w glebach
POWIETRZE
– gazy i pyły przenikają do atmosfery
– podwyższona zawartość metali ciężkich w warzywach
WODY
– silnie zanieczyszczone przez działalność górniczą
– leje depresyjne
– stepowienie obszarów
