Trzęsieniem ziemi nazywamy drgania skorupy ziemskiej. Skorupa ziemska składa się z oddzielnych płyt litej skały. Poruszają się one wolno, a czasem ślizgają się wzdłuż siebie. Najsilniejsze trzęsienie występują na styku płyt. Niekiedy płyty blokują się i przez pewien czas są unieruchomione. Narastają wówczas naprężenia, które ulegają nagłemu rozkładowi kiedy płyty się przesuną. Powoduje to tworzenie się fal sprężystych zwanych sejsmicznymi. Fale sejsmiczne rozchodzą się z hipocentrum i docierają najpierw do obszaru położonego dokładnie nad hipocentrum to miejsce nazywamy epicentrum. Trzęsienie ziemi największe szkody wywołuje w epicentrum, ponieważ zgodnie z przebytą drogą fale tracą swoją prędkość, a co za tym idzie siłę. Im dalej od epicentrum tym mniejszy wstrząs czyli mniejsze zniszczenia. Ogólnie biorąc rzecz pod uwagę istota trzęsień polega na przemieszczaniu się pewnych mas wewnątrz ziemi. Wyróżniamy dwa rodzaje fal:
-podłużne-powodują ściskanie lub rozkurczanie skał wzdłuż drogi przebiegu fale te rozchodzą się we wszystkich trzech ośrodkach skupienia nim ciało gęstsze tym prędkość większa np.: prędkość w skałach litych wynosi od 3 do 5kms
-poprzeczne-powodują deformacje poprzeczne i rozchodzą się tylko w jednym ośrodku skupienia, a mianowicie w ciałach stałych.
Trzęsienie ziemi trwa na ogół nie dłużej niż kilka sekund, ale niektóre trwają minutę lub dłużej. Trzęsienie ziemi w San Francisco w 1906 roku trwało 40 sekund, podczas gdy trzęsienie ziemi, które nawiedziło Alaskę w 1964 roku trwało 7 minut, z tego 3 minuty ze szczególnie niszczącą siłą. Ludzie badający trzęsienia ziemi nazywamy sejsmologami, którzy co roku rejestrują 500 tysięcy wstrząsów. Przeważająca większość wstrząsów pozostałaby niezauważona, gdyby nie sejsmolodzy i ich wrażliwe urządzenia nazywane sejsmometrami. Najsilniejszy wstrząs jaki zanotowano od chwili rozpoczęcia systematycznych badań miał miejsce w 1950 roku na pograniczu Indii, Birmy i Tybet, przy wschodnich krańcach Himalajów. Waliły się wówczas całe zbocza górskie tarasując rzeki, kładły pokotem lasy, rozwierały się wielkie rozpadliny. Wyróżniamy trzy rodzaje trzęsień:
-tektoniczne-związane z przemieszczaniem się mas skalnych w skorupie ziemskiej, występują przede wszystkim na granicach między płytami litosfery. Trzęsienia tego typu towarzyszą również uskokom. Trzęsienia tektoniczne stanowią 90% trzęsień i są najgroźniejsze.
-wulkaniczne-towarzyszom wybuchom wulkanów i przedzieraniu się magmy przez skały. Są mniej groźne od tektonicznych i stanowią 7% liczby wszystkich trzęsień.
-zapadliskowe-związane z przemieszczaniem się niedużych mas skalnych, powstają podczas zapadania się stropów jaskiń lub zalewania się wyrobisk górniczych (tąpnięcia). Stanowią 3% ogólnej liczby trzęsień.
Obszary pnesejsmiczne są to obszary gdzie trzęsienia ziemi występują sporadycznie lub często ale są bardzo słabe. Są to: Północna Europa, Ural i Wielkie Góry Wododziałowe.
Obszary asejsmiczne są to obszary całkowicie pozbawione trzęsień. Są to: stare platformy, dna oceaniczne z wyjątkiem grzbietów i rowów.
Najwięcej trzęsień jest na Pacyfiku. Podmorskim trzęsieniom towarzyszą ogromne fale zwane tsunami, które rozchodzą się we wszystkie strony z ogromną prędkością, powodującą zniszczenia na wybrzeżach.
Do pomiaru trzęsień ziemi stosujemy dwie różne skale: Richtera i Marcallego.
Skala Richtera służy do określania efektów energetycznych trzęsienia ziemi w jego epicentrum. Jest to skala logarytmiczna, co oznacza, że ilekroć intensywność trzęsienia ziemi wzrasta o jedną jednostkę, grunt trzęsie się 10-krotnie silnej, a ognisko trzęsienia wyzwala 30-krotnie więcej energii. Podana niżej skala wskazuje na prawdopodobne skutki trzęsienia ziemi dla poszczególnych stopni intensywności.
Stopień Możliwe Skutki
1 Wykrywalne tylko za pomocą sejsmografów
2-3 Ledwie odczuwalne przez ludzi
4-5 Może spowodować niewielkie szkody
6 Dość niszczycielskie
7 Duże trzęsienie ziemi
8-9 Bardzo niszczycielskie trzęsienie ziemi
Skala Marcallego służy do określania intensywności drgań gruntu w danym miejscu na skutek trzęsienia ziemi. Jest to tzw. odczuwalna intensywność. Sama skala zaś jest rejestrem opisanych skutków trzęsienia ziemi.
Intensywność Możliwe skutki
1 Nieodczuwalne dla ludzi
2 Odczuwalne dla ludzi zamieszkujących wyższe piętra
3 Zawieszone na ścianach przedmioty mogą się poruszać
4 Zawieszone na ścianach przedmioty poruszają się, pojawia się drżenie okien i drzwi
5 Odczuwalne na dworze, małe przedmioty poruszają się
6 Odczuwalne przez każdego, poruszają się meble, chwieją się drzewa i krzewy
7 Ludzie z trudem utrzymują się na nogach, budynki pękają
8 Powstają duże szkody w budynkach, łamią się gałęzie drzew
9 W gruncie tworzą się duże pęknięcia, niektóre domy rozpadają się
10 Obsuwa się powierzchnia ziemi, liczne budynki leżą w gruzach
11 Duże przekształcenia powierzchni ziemi, wyginają się szyny kolejowe
12 Zniszczenia są niemal całkowite
Strefy sejsmiczne pokrywają się z płytami tektonicznymi oraz z obszarami aktywnych wulkanów. Strefy najczęściej doświadczalne przez trzęsienia ziem to: pierścień dookoła pacyficzny i strefa śródziemnomorska.
Największe trzęsienia w ostatnich 10 latach to:
-czerwiec 1990-Iran, prowincje Ghilan i Zandżam, 40 tys. Ofiar
-luty 1991-pogranicze Afganistanu i Pakistanu, 1,5 tys. ofiar
-grudzień 1992-Indonezja, wyspy w prowincji Wschodnia Nussa Tenggara 2 tys. Ofiar
-wrzesień 1993-Indie, Karnataka 22 tys. Ofiar
-luty 1998-Afganistan, prowincje północno-wschodnie, 4 tys. Ofiar
Naukowcy Japońscy i Amerykańscy prowadzą badania nad sejsmoodpornymi budynkami. Wiadomo, że budynki muszą być budowane na specjalnych fundamentach, bez kominów i bez ozdób gdyż główną przyczyną śmierci ludzi podczas trzęsień jest odrywanie się ozdób.
