1) Podział układu nerwowego człowieka
A) Ze względów funkcjonalnych
a) układ somatyczny („obsługuje” mięśnie szkieletowe – ruch)
b) AUN – układ autonomiczny/ wegetatywny („obsługuje” narządy wewnętrzne – trzewia)
B) Ze względów położeniowych
a) CUN – układ centralny (znajduje się w mózgu i rdzeniu kręgowym)
b) układ obwodowy
– nerwy mózgowe (12 par)
– nerwy ruchowe: III, IV, VI, XI, XII
– nerwy czuciowe: I, II, VIII
– nerwy mieszane: V, VII, IX, X
– nerw X – błędny (odpowiedzialny za pracę narządów klatki piersiowej i górnej części jamy brzusznej), stanowi on 90% układu przywspółczulnego
– nerwy rdzeniowe (31 par – tyle mamy kręgów)
– są to nerwy mieszane
2) Budowa komórki nerwowej
A) pobudliwość – zdolność do odbierania bodźców oraz ich tworzenia
B) przewodnictwo – zdolność do szybkiego przewodzenia impulsów
3) Włókna nerwowe
A) nagie (bezosłonkowe)
a) kilkadziesiąt cm/ s – najpierwotniejszy (nerw węchu)
B) jednoosłonkowe
a) rdzenne (1 akson w osłonce mielinowej), 3 – 16 m/ s
b) bezrdzenne (7 – 12 aksonów w jednej osłonce ), 0,3 – 2 m/ s
c) osłonka mielinowa- powstaje poprzez stopniowe okręcanie się wokół aksonu bardzo długich komórek tzw. mielocytów (jedna z grup komórek Schwana)
C) dwuosłonkowe
a) posiadają 2 osłonki: mielinową i lemocytową (tworzoną przez lomocyty), 120 m/ s
4) Synapsy – połączenia komórek nerwowych
A) Podział 1
a) chemiczne
b) elektryczne
B) Podział 2
a) neuron – neuron
b) neuron – mięsień
c) neuron – gruczoł
C) Podział 3 – zależy od mediatora
a) pobudzające (dopamina, serotonina, adrenalina, noradrenalina, acetylocholina, aminokwasy)
b) hamujące (glicyna, GABA – kwas -(gamma) aminomasłowy)
D) Działanie synapsy chemicznej: z kolbek synaptycznych, pod wpływem bodźca elektrycznego, uwalniany jest mediator, następnie wychwytywany on jest przez receptorze na błonie postsynaptycznej i zamieniany z powrotem na impuls elektryczny. Mediator: w 90% jest to acetylocholina, noradrenalina lub adrenalina.
E) Działanie synapsy elektrycznej: szczelina synaptyczna jest tak mała, że impuls samoistnie przeskakuje z aksonu na dendryt.
5) Synapsa elektryczna vs. chemiczna
A) synapsy elektryczne mogą przewodzić w obie strony
B) synapsy chemiczne muszą być dopasowane
C) synapsy chemiczne szybciej się męczą (w przeciwieństwie do elektrycznych)
D) w synapsach chemicznych mediator musi być natychmiast rozkładany przez enzym
E) w synapsach chemicznych występuje opóźnienie
6) Odruchy – reakcje na bodziec
A) warunkowe
a) wyuczone
b) jest ich nieskończenie wiele
c) podrażnienie różnych efektorów może spowodować ten sam efekt
d) są zapisane w pamięci
B) bezwarunkowe
a) niezależne od naszej woli
b) wrodzone
c) występują u wszystkich zwierząt
d) jest ich ok. 70
e) są swoiste (konkretny receptor pobudza konkretny efektor)
f) ośrodki szkoleniowe odruchów bezwarunkowych:
– rdzeń kręgowy i przedłużony
– śródmózgowie
– tam znajdują się te ośrodki ponieważ części te znajdują się u wszystkich zwierząt
7) Warunkowanie
A) Klasyczne – bodziec warunkowy wywołuje odruch bezwarunkowy
a) pokarm (bodziec warunkowy)-ślina (odruch bezwarunkowy)
b) światło (bodziec warunkowy)-pokarm-ślina
c) światło-ślina
B) Instrumentalne – odpowiedź zwierzęcia może wpłynąć na zahamowanie/ pojawienie się bodźca warunkowego
szczur w metalowej klatce, gdzie znajduje się wyłącznik prądu
a) dzwonek (bodziec warunkowy-szok elektryczny (bodziec bezwarunkowy)-przypadkowe naciśnięci przycisku i wyłaczenie prądu – szczur zaczyna skakać w klatce (odruch bezwarunkowy)
b) dzwonek-naciśnięcie przycisku, który wyłacza prąd (odruch warunkowy)
8) Pompa sodowo-potasowa
A) stan polaryzacji, różnica potencjałów wynosi ok. 70 mV (tzw. potencjał spoczynkowy
B) stan depolaryzacji, pod wpływem bodźca otwierają się kanały jonowe
C) nadstrzał (nie występuje zawsze), różnica potencjałów wynosi ok. 30 mV
D)
E) transport aktywny (ATP + enzym)
F) stan polaryzacji
G) znak „minus” oznacza mniejszą ilość ładunków dodatnich, a nie ładunek ujemny
9) Budowa i funkcje mózgu
A) Kresomózgowie
a) miejsce tworzenia się płynu mózgowo – rdzeniowego
b) narasta prawie na cały mózg, wystaje tylko móżdżek i rdzeń przedłużony
c) zbudowane z 2 półkul połączonych spoidłem wielkim (ciałem modzelowatym)
d) pokryte korą mózgową, której powierzchnia wynosi ok. 2 tys. cm2; stopień pofałdowania kory mózgowej wpływa na inteligencję człowieka; na k. m. składa się nowa kora – pokrywa 90% mózgu oraz stara kora – pokrywa resztę
e) odpowiada za ruchy warunkowe
f) w kresomózgowiu można wyróżnić 4 płaty:
– skroniowy
– ciemieniowy
– potyliczny
– czołowy (odpowiada za stany emocjonalne, cechy charakteru, osobowość; lobotomia – usuwanie tej części)
B) międzymózgowie
a) centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej
b) znajdują się w nim:
– wzgórze: stany emocjonalne typu zwierzęcego
– podwzgórze: sterowanie całym układem hormonalnym (termoregulacja, łaknienie, ciśnienie krwi, pragnienie)
– twór siateczkowaty:
– odpowiedzialny za sen i czuwanie
– wyschnięcie powoduje śpiączkę
– impulsy do mózgu docierają właśnie przez ten twór
C) śródmózgowie
a) napięcie mięśni
b) ośrodki ruchu gałek ocznych i odruchu źrenicznego (???)
c) ma bardzo grube ściany
D) móżdżek
a) zbudowany z 2 półkul połączonych robakiem, które pokryte są pofałdowana korą móżdżkową
b) odpowiedzialny za koordynację ruchów (równowagę), lecz nie tworzy impulsów elektrycznych)
E) rdzeń przedłużony
a) tu znajduje się nerw X
b) odpowiedzialny za odruchu bezwarunkowe
10) Istota szara vs. istota biała
A) istota biała – włókna nerwowe (dendryty, neuryty)
a) szybkie przewodzenie bodźców
b) występują tam drogi nerwowe – skupiska włókien
B) istota szara – ciałka komórek nerwowych (perykariony)
a) odbiera i tworzy impulsy elektryczne
b) występują tam jądra mózgowe
c) dotykanie jej nie powoduje bólu, dlatego operacje na otwartym mózgu przeprowadzanie są bez znieczulenia
mózg rdzeń kręgowy
istota szara na zewnątrz wewnątrz
istota biała wewnątrz na zewnątrz
C) skrzyżowanie istot (dróg projekcyjnych istoty białej) następuje tuż przed początkiem rdzenia przedłużonego
11) Opony mózgowe
A) twarda (zewnętrzna)
B) pajęcza (środkowa)
C) naczyniowa (wewnętrzna)
D) między oponą pajęczą a naczyniową powstaje płyn rdzeniowo – mózgowy; jest to przesącz osocza i ma następujące funkcje:
a) amortyzującą
b) odpornościową
c) termoregulacyjną
d) dokarmiającą
12) Budowa rdzenia kręgowego
13) Wegetatywny układ nerwowy (autonomiczny)
A) nie podlega naszej woli
B) odpowiada za unerwienie narządów wewnętrznych (kontroluje i reguluje ich pracą)
C) dzieli się na:
a) współczulny (sympatyczny)
– hamuje
– ośrodki: część piersiowa i lędźwiowa rdzenia
– pobudza organizm do aktywności ruchowej (spalanie energii)
b) przywspółczulny (parasympatyczny)
– pobudza
– ośrodki: czaszka (śródmózgowie i rdzeń przedłużony) oraz część krzyżowa i ogonowa rdzenia
– pobudza trawienie (gromadzenie energii)
D) działanie
współczulny przywspółczulny
źrenice rozszerza zwęża
żołądek hamuje pracę pobudza pracę
naczynia krwionośne zwęża światło rozszerza światło
wydzielanie potu wzmaga zmniejsza
E) unerwienie – każdy narząd wewnętrzny jest unerwiany przez 2 włókna: jedno układu współczulnego i jedno układu przywspółczulnego
14) Łuk odruchowy – podstawowa jednostka funkcjonalna układu nerwowego (odruch – reakcja na bodziec)
A) zwój: odpowiednik istoty szarej (jedyny poza COU)
