Osrodkowy uklad nerwowy jest zbudowany z istoty szarej i bialej.Istote szara tworza perikariony neuronow, a istote biala – peczki wypustek komorek nerwowych. W mozgu istota szara stanowi czesc obwodowa, a pod nia lezy istota biala, w rdzeniu kregowym jest odwrotnie.
Mozgowie dzieli sie na : kresomozgowie, miedzymozgowie, srodmozgowie, mozdzek i rdzen przedluzony.
Kresomozgowie skupia ponad polowe wszystkich neuronow ukladu nerwowego. Jest ono zbudowane z dwoch polkul mozgowych, oddzielonych od siebie szczelina podluza mozgu. Powieszchnia mozgu tworzy silne faldy, zwane zakretami, porozdzielane bruzdami. Bruzdy dziela powierzchnie polkuli na cztery platy: czolowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny.
Istota szara mozgu, noszaca nazwe kory, stanowi u czlowieka okolo 80% masy calego mozgu. Lezaca zewnatrzenie warstwa kory mozgowej penetruje w obszar istoty bialej i tworzy w niej skupiska neuronow, tzw. jadra czyli osrodki podkorowe.
W korze mozgowej znajduja sie okolice majace wplyw na poszczegiolne czynnosci ruchowe, czuciowe i wegetatywne zwane osrodkami korowymi.
Funkcja znacznych obszarow kory mozgowej sprowadza sie do wyzszej analizy i syntezy, do kojarzenia, uczenia sie, pamieci, myslenia, czyli tego, co nazywa sie wyzsza czynnoscia nerwowa. Obszary te nazywa sie kojarzeniowymi lub asocjacyjnymi.
Miedzymozgowie obejmuje wzgorze, stanowiace glowny osrodek podkorowy czucia i podwzgorze. W obszarze miedzymozgowia znajduje sie szczelina, zwana komora trzecia. W okolicy podwzgorzowej wystepuja osrodki regulujace temperature ciala, metabolizm bialek, cukrow, tluszczow oraz wody i soli mineralnych. Tu mieszcza sie osrodki glodu i sytosci.
Podwzgorze sprawuje kontrole nad dzialalnoscia wewnatrzwydzielnicza przedniego plata przysadki mozgowej poprzez synteze i uwalnianie liberyn i statyn.
Srodmozgowie laczy miedzymozgowie z mostem i mozdzkiem. Przez wnetrze srodmozgowia biegnei kanal zwany wodociagiem mozgu, ktory laczy komore trzecia z komora czwarta.
W srodmozgowiu mieszcza sie podkorowe osrodki wzroku i sluchu. Warunkuja one ruchowe i wegetatywne odruchy na bodzce swietlne i akustyczne, np. zwezanie zrenicy pod wplywem silnego swiatla.
Mozdzek – lezy nad komora czwarta. Sklada sie on z dwoch polkul i robaka. Pokrywa go istota szara, zwana kora mozdzka o pofaldowanej powierzchni. Mozdzek sprawuje kontrole nad miesniami szkieletowymi, odpowiadajacymi tym samym za koordynacje ruchow.
W sklad mozdzka wchodzi takze most Varola. Jest on zbudowany z wlokien nerwowych i skupien istoty szarej. Most laczy srodmozgowie i kore mozgowa z mozdzkiem i rdzeniem przedluzonym.
Rdzen przedluzony, o ksztalcie scietego stozka, zajmuje najbardziej z tylu polozona czesc mozgu. Jego gorna granice tworzy brzeg mostu, a u dolu przechodzi bez wyraznej granicy w rdzen kregowy. Przez srodek rdzenia przedluzonego biegnie kanal, ktory u gory przechodzi w swiatlo komory czwartej, a u dolu w kanal srodkowy rdzenia kregowego. W rdzeniu przedluzonym skupionych jest wiele osrodkow nerwowych odpowiedzialnych za wiele istotnych funkcji odruchowych.
RDZEN KREGOWY
Znajduje sie w kanale kregowym i ciagnie od rdzenia przedluzonego do wysokosci II kregu ledzwiowego. Istota szara lezaca wewnetrznie w stosunku do istoty bialej w przekroju poprzecznym ma ksztalt litery H. Przez srodek rdzenia kregowego biegnie kanal srodkowy. Wlokna czuciowe wchodza do rdzenia korzeniami tylnymi, inaczej grzbietowymi, a wlokna ruchowe wychodza z rdzenia korzeniami przednimi inaczej brzusznymi.
Z rdzeniem kregowym laczy sie 31 par nerwow rdzeniowych ( 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 ledzwiowcyh, 5 krzyzowych i 1 guziczny). Sa to nerwy mieszane zawierajace somatyczne wlokna czuciowe i ruchowe oraz wlokan wegetatywne.
Mozgowie i rdzen kregowy okryte sa trzema blonami lacznotkankowymi, zwanymi oponami. Opona twarda lezy najbardziej zewnetrznie, stanowiac okostna jamy czaszki i rdzenia kregowego.
Opona pajeczynowka znajduje sie pod opona twarda i jest od niej oddzielona jama podtwardowkowa.
Opona miekka zwana rowniez blona naczyniowa, zawiera liczne naczynia krwionosne. Pokrywa ona bezposrednio powierzchnie mozgowia i rdzenia kregowego, wnikajac we wszystkie szczeliny.
Plyn mozgowo-rdzeniowy krazy w jamie podpajeczynowkowej mozgowia i rdzenia kregowego, komorach mozgu oraz kanale srodkowym rdzenia kregowego, komorach mozgu oraz kanale srodkowym rdzenia kregowego. Zawiera wode, glukoze, bialko i sole mineralne. Jego zadaniem jest ochrona mozgowia i rdzenia kregowego przez urazami mechanicznymi.
