Unie Polski z Litwą

Unie Polski z Litwą

1. LITWINI

Litwini byli ludem pochodzenia bałtyckiego. Organizatorem ich państwa był książę Mendog, rządzący w XIII w. W 1253r zawarł on sojusz z Krzyżakami i przyjął chrzest. Został jedynym w dziejach Litwy królem. Jednak, gdy jego stosunki z Krzyżakami pogorszyły się wrócił do pogaństwa. Mendog rozpoczął podbój sąsiadującej Rusi: podbił Ruś Czarną z takim grodami jak: Nowogródek i Grodno. Następcą Mendoga był Witelc, który podbił ziemię Połocką. Jednak największy rozkwit Litwa przeżyła za panowania księcia Giedymina (1316- 41). Dokonał on podboju Podlasia, Polesia, Wołynia, Ziemi Witebskiej, Rusi Kijowskiej, Rusi Siewiersko- Czernichowskiej i Podola. Po śmierci Giedymina władzę przejęli jego dwaj synowie: Olgierd i Kiejstut. Podbili oni np. Ziemię Smoleńską. W 1377r zmarł Olgierd, a drugim współrządcą został jego syn- Jagiełło. Między nim, a Kiejstutem wynikł konflikt na skutek, którego w 1382r Kiejstut został zamordowany. Przeciw Jagielle wystąpił syn Kiejstuta- Witold. Problemem byli także wrogowie zewnętrzni np. Krzyżacy, którzy chcieli zagarnąć Żmudź.

2. RZĄDY LUDWIKA ANDEGAWEŃSKIEGO (1370- 82)

Zgodnie z odpowiednimi układami panem i dziedzicem korony królestwa polskiego został Ludwik Andegaweński – siostrzeniec króla Kazimierza ( Są na to odpowiednie układy pomiędzy Kazimierzem Wielkim a Ludwikiem i zobowiązaniem Ludwika, że przyszły król nie naruszy istniejącego ustawodawstwa – przywilej w Budzie 1355 r.) To zobowiązanie zostało wystawione wobec szlachty i duchowieństwa. Ludwik Węgierski nie za bardzo przejmował się rządami w Polsce, jego większe zainteresowania koncentrowały się na sprawach węgierskich. Centralnym elementem panowania Ludwika jest przywilej w Koszycach (1374 r.), w którym zwalniał szlachtę od obciążeń podatkowych z wyjątkiem 2 groszy od łana chłopskiego. Przywilej ten gwarantował także jedność państwa polskiego. Zawierał też zobowiązanie, że król nie będzie powierzał zamków i starostw osobom obcej narodowości. Szlachta zwolniona od podatków zobowiązywała się do walki w obronie kraju. Powszechnie wtedy uważano, że szlachta płaci monarsze daninę krwi. Celem Ludwika było osadzenie na tronie jednej ze swoich córek. Rządy Ludwika nie cieszyły się specjalną popularnością. Dochodziło nawet do napięć społecznych, ale w roku 1382 Andegaweńczyk zmarł. Przez 2 lata w Polsce trwała wojna domowa między zwolennikami sukcesji córek Ludwika (gł. panowie Małopolscy), a panami wielkopolski, którzy chcieli osadzić na tronie polskim Ziemowita IV z Piastów Mazowieckich. Koniec końców układ sił przechylił się na korzyść zwolenników sukcesji andegaweńskiej, z tym, że koronę polską powierzono młodszej córce Jadwidze, brutalnie zerwano jej zaręczyny z księciem Wilhelmem Habsburgiem i za męża przydano jej władcę Litwy księcia Jagiełłę. Oczywiście było to małżeństwo czysto polityczne, opatrzone dość istotnymi warunkami. Była to umowa, która przeszła do historii pod nazwą Unii w Krewie 1385 r.

3. PRZYCZYNY UNII POLSKO- LITEWSKIEJ

Przyczyn unii było kilka- w grę wchodziło obustronne zabezpieczenie się przed agresją krzyżacką. Charakter państwa zakonnego wymagał organizowania stałych wypraw łupieskich. Zaniechanie wojen odcięłoby Krzyżaków od stałego źródła dochodu, od napływu ludzi, postawiłoby pod znakiem zapytania cel ich istnienia nad Bałtykiem. Krzyżacy szczególnie dawały się we znaki nad Niemnem, permanentnie niszcząc i rabując ziemie litewskie. Silne państwo zakonne nad ujściem Wisły stanowiło także nieustanną groźbę dla Korony Polskiej. Drugim ważnym czynnikiem był problem Rusi. Panowie małopolscy dążyli do utrzymania lub rozszerzenia swych wpływów na Podolu i Wołyniu. Ale jeszcze wyraźniej występował tu interes litewskich bojarów. Podbite ziemie ruskie były na najlepszej drodze do zasymilowania kulturalnego zdobywców. Utracenie odrębności narodowej zrównałby Litwinów z możnymi ruskimi. Dla kontynuowania podbojów i ich utrzymania niezbędna stała się pomoc, a jedynie możliwą była pomoc polska. Trzecim czynnikiem działającym na rzecz unii były interesy kościoła katolickiego, który chciał zdobyć dla swoich wpływów olbrzymie obszary pogańskie lub związane z kościołem bizantyjskim. Chrzest Litwy musiał być atrakcyjny nie tylko dla duchowieństwa polskiego, ale również dla możnowładców litewskich. Nowa religia dawała teoretyczną podbudowę ich w orbitę wielkiej polityki europejskiej, a nowy system filozoficzny dawał nowe, wyższe formy intelektualne. Czwartym czynnikiem popierającym związek obu państw było mieszczaństwo. Na terenie obu państw handlem w XIV w zajmował się patrycjat dość jednolity społecznie i kulturalnie. Podstawy gospodarcze obu państw wiązały się z eksportem surowców. Owa jednolitość charakteru miast stanowiła czynnik łączący gospodarczo oba państwa i powodowała popieranie unii przez mieszczan dążących do usprawnienia wymiany w obu krajach. Ważną przyczynę stanowiło dążenie feudałów litewskich do zapewnienia sobie praw analogicznych z prawami feudałów polskich. Przywileje stanowe szlachty były bardzo atrakcyjne dla bojarów litewskich, którzy uzyskiwali podobne podstawy gospodarcze. Jednocześnie wojna stopniowo stawała się mniej opłacalnym źródłem dochodu niż wielkie posiadłości ziemskie. Kolejnym czynnikiem przemawiającym za unią Polski i Litwy to fakt, że Wielki Książe Litewski przez zdobycie korony zapewnił sobie wyjątkową pozycję wśród członków dynastii. Kierownikom polityki polskiej unia pozwalała na zdobycie większej pozycji na arenie międzynarodowej, uniezależniała od aliansu z Węgrami i zabezpieczała od Luksemburgów. Wszystkie te przyczyny złożyły się i na powstanie unii, i na jej trwałość, mimo że różne czynniki w poszczególnych fazach w różnym stopniu wpływały na jej treść i stale zmieniające się formy.

4. W JAKI SPOSÓB MONARCHA USIŁOWAŁ ZREALIZOWAĆ POSTANOWIENIA UNII W KREWIE?

Jagiełło udał się na Litwę i dokonał chrztu ludności przy pomocy duchowieństwa polskiego. Zorganizował w Wilnie biskupstwo, wydał przywilej dla bojarów litewskich gwarantując im dziedziczne posiadanie ziemi i uwolnienie od osobistych świadczeń na rzecz księcia, z tym, że uprawnienie to otrzymali tylko wyznawcy religii katolickiej. Polityka Jagiełły napotkała na opór. Przywódcą niezadowolonych był stryjeczny brat Jagiełły Witold, który sprzymierzył się wtedy z krzyżakami, którzy 2 razy oblegli Wilno. W 1392 r. Jagiełło zawarł ugodę z Witoldem, mocą, której przekazał mu władzę na Litwie, zachowując ogólne zwierzchnictwo. Tymczasem Witold miał bardzo ambitne plany rozciągnięcia swojego władztwa na południowym-wschodzie, ale jego konkurentami byli Tatarzy. Aby zabezpieczyć się na północy zawarł w 1398 roku układ mocą, którego przekazywał Żmudź Zakonowi Krzyżackiemu. Był to dla zakonu krzyżackiego bardzo ważny nabytek terytorialny, albowiem dzięki temu krzyżacy mogli połączyć się terytorialnie z zakonem kawalerów Mieczowych w Inflantach. Plany Witolda uległy jednak załamaniu. W 1399 roku poniósł klęskę pod Worsklą. Musiał, więc powrócić do koncepcji północnej. Zainspirował powstanie na Żmudzi, co ściągnęło wyprawy krzyżackie na Litwę. Wcześniej jednak w 1401 roku zawarto Unię WILEŃSKO-RADOMSKĄ. Mocą tej unii Witold został uznany księciem dożywotnim Litwy pod zwierzchnią władzą Jagiełły. Unia pozwoliła na sojusz polsko-litewski w wojnie z Krzyżakami w 1404 roku. W 1402 r. Zakon Krzyżacki najechał na Litwę. Polakom udało się uzyskać poparcie kurii papieskiej, która zakazała najazdów. W 1404 roku został zawarty pokój w Raciążu. Warunkiem tego pokoju było zatwierdzenie zakonu przy jego ziemiach, Polacy mogli wykupić ziemię dobrzyńską zostawioną krzyżakom jeszcze przez Władysława Opolczyka. Sumy na wykupienie zostały zebrane przez sejmiki szlacheckie.. Natomiast Żmudź nadal pozostawała w rękach Krzyżaków. W dalszym ciągu trwały napięcia na granicy krzyżacko-polskiej, a jeszcze bardziej krzyżacko-litewskiej W 1408 r. wielkim mistrzem został Urlyk von Jungingen.. W 1409 r.(maj) na Żmudzi wybuchło wielkie powstanie za wiedzą i wolą księcia Witolda. W trakcie rokowań polsko-krzyżackich poseł polski Mikołaj Trąba dopuścił się tzw. kontrolowanego przecieku. Wielki mistrz spytał posła polskiego, czy król polski udzieli pomocy Witoldowi, jeżeli Krzyżacy tłumiąc powstanie na Żmudzi będą zmuszeni do wypowiedzenia wojny Litwie, która popiera i wspomaga buntowników. Wówczas poseł polski niby się wygadał-tak powiada: król polski poprze całą swą potęgą, na co mistrz Krzyżaków odkrzyknął: tu was mam i wypowiedział wojnę Polsce. Na co dyplomacja polska ogłosiła, że jest ofiarą agresji, lecz to nie Polska złamała warunki dwukrotnie zaprzysiężonego pokoju kaliskiego, co więcej król polski miał słuszne prawo wezwać do obrony swoich ziem wszystkich swoich poddanych łącznie ze schizmatykami i poganami. Wojna trwała w latach 1409-1411, jej kluczowym momentem była bitwa pod Grunwaldem (15 lipiec 1410 r.), było to najświetniejsze zwycięstwo oręża polskiego w dobie średniowiecza. Rozgromiona została cała armia krzyżacka, prysł mit o potędze zakonu. Początkowo miasta i zamki krzyżackie przechodziły na stronę polską, jednak politycznych celów wojny nie udało się osiągnąć. Omawiając bitwę pod Grunwaldem należy zwrócić uwagę, że przeciw Krzyżakom wystąpiła połączona koalicja sił polskich, litewskich, były również posiłki ruskie i tatarskie. Zakon natomiast miał w swoich szeregach wielu, tzw. gości z krajów zachodnioeuropejskich. W szeregach wojsk zakonnych walczyli książęta pomorscy. Sojusznikiem zakonu był cesarz-Zygmunt Luksemburski, który nawet wypowiedział wojnę Polsce w tym okresie. 1 lutego 1411 roku w Toruniu zawarto pokój polsko-krzyżacki. Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na okres życia Jagiełły i Witolda, ziemia dobrzyńska miała pozostać przy Polsce. Kupcy obu państw mają swobodę handlu na przeciwnych terytoriach. Zakon zobowiązał się wypłacić Polsce 100 tys. kop groszy tytułem wykupu jeńców. W historiografii istnieje szereg sporów na temat wykorzystania bądź niewykorzystania zwycięstwa pod Grunw

aldem. Nie należy jednak zapominać, że zakon mimo poniesionej klęski był wielką i dobrze zorganizowaną potęgą militarną, polityczną i gospodarczą. Tak, więc mimo klęski zdołał szybko odzyskać utracone zamki, zaś twierdza Malbork przy nikłej ilości piechoty wojsk polskich była faktycznie nie do zdobycia. Ponadto zaczynała się jesień, istniały duże kłopoty z aprowizacją zgromadzonych sił. Ponadto Litwini nie byli zainteresowani w umacnianiu potęgi króla polskiego.( Własne cele osiągnęli – odzyskali Żmudź). W 1412 roku odbył się zjazd, w którym udział wzięli: Jagiełło, Witold, Zygmunt Luksemburski. Przyrzekli oni sobie przyjaźń i pokój, co więcej pożyczył Zygmuntowi 30 tys. kop groszy pod zastaw tzw. Grodów spiskich. Miasta te pozostawały przy Polsce do 1789 roku.

5. PRZYCZYNY UNII W HORODLE

Sprawy krzyżackie i konieczność położenia kresu nowym niepokojom na granicach obu państw leżały u podstaw nowego układu między Polską i Litwą. Na zjeździe, który odbył się w 1413r w Horodle. Unia miała charakter zdecydowanie antykrzyżacki, wystawiono trzy dokumenty: wspólny króla i Witolda, oraz osobno panów polskich i litewskich. Ostatecznie stwierdzono odrębność Litwy. Po śmierci Witolda na tron wielkoksiążęcy miał wstąpić- w porozumieniu z Polską- nowy władca. W tej sytuacji odwołanie się od unii w Krewie oznaczało układ dwóch równorzędnych państw. Równość została potwierdzona przez kolejne postanowienie. Katolickie rody bojarskie uzyskały od Jagiełły i Witolda takie same prawa, co szlachta polska. Zewnętrznym tego przejawem i manifestacją było przyjęcie 50 rodów do herbów szlachty polskiej. Sam akt unii wymienia stanowiska państwowe, które odpowiadać miały polskim: wojewodom, kasztelanom i starostom. A sytuacja polityczno- społeczna istniejąca w Koronie odpowiadała bojarom litewskim. Unia horodelska była wynikiem wspólnych interesów w zakresie kolonizacji ziem ruskich, kontroli polityki państwowej przez wielkie rody możnych obu Państw. Była też utwierdzeniem różnic społecznych, ustroju państwowego i roli władcy. Uregulowanie stosunków polsko- litewskich nie tylko ustaliło wzajemne powiązania na okres najbliższych dwudziestu lat, ale stworzyło również warunki do ofensywnych wystąpień przeciwko Krzyżakom, mających na celu odzyskanie utraconych ziem. Rozwój gospodarczy Polski i Litwy był czynnikiem, który ekspansji tej nadawał rozmach i gwarantował przewagę nad przeżywającym załamanie struktury gospodarczej i społecznej państwem zakonnym.

6. KONFLIKTY POLSKI Z PAŃSTWEM ZAKONNYM

Obie strony zobowiązywały się do wspólnych narad w Lublinie i Parczewie. W 1414 roku miała miejsce następna wojna z Zakonem tzw. wojna głodowa, ponieważ Krzyżacy zamknęli się w swoich zamkach i nie występowali w pole. Pod wpływem wysłannika papieskiego obie strony zgodziły się na rozejm i przedstawienia swoich pretensji papieżowi, cesarzowi bądź soborowi, który wtedy obradował. W 1414-1418 miał miejsce sobór w Konstancji. Na tym to soborze delegacja polska, w skład, której wchodził wybitny polski uczony Paweł Włodkowic, wystąpiła z poglądem, że mocą prawa naturalnego poganie mają prawo do posiadania życia, mienia i własnych państw, a co za tym idzie, cesarz nie ma prawa do nadawania ziem pogańskich jakiejkolwiek osobie bądź instytucji jako ziem niczyich ( chodziło o podstawy prawne istnienia państwa zakonnego). W 1419 roku miała następna wojna z Krzyżakami, z tym, że znowu odwołano się do arbitrażu Zygmunta Luksemburskiego. Wyrok wydany przez cesarza wywołał oburzenie polskiej szlachty. Było to w gruncie potwierdzenie warunków I pokoju toruńskiego. W 1422 roku wybuchła następna wojna, ale nie przyniosła rozstrzygnięcia, i w roku 1422.IX.27 zawarto z Krzyżakami pokój nad jeziorem Melno. Polska odzyskała niektóre ziemie przygraniczne, a Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na rzecz Litwy. W latach 30-tych (1430-1435) Krzyżacy włączyli się do rozgrywek wewnętrznych na Litwie popierając jednego z pretendentów do tronu wielkoksiążęcego( w 1431 r. zmarł Witold). To wywołało konflikt z Polską, który przerodził się w wojnę. Krzyżacy popierali Świdrygiełłę, Polacy zaś, Kiejstutowicza Zygmunta. Zygmunt Kiejstutowicz wznowił unię z Polską w zamian za uzyskaną pomoc. Wojna przeciągnęła się do 1435 roku ( po śmierci Jagiełły1434), Polacy byli posiłkowani przez czeskich husytów, którzy pustoszyli ziemie zakonne i wreszcie w Brześciu Kujawskim w 1435 roku (grudzień) Krzyżacy przyjęli upokarzające warunki: nie będą słuchali rozkazów cesarskich, jeśli złamią postanowienia pokoju, wtedy poddani mają prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa. Po pokoju w Brześciu Kujawskim polityka polska zaangażowała się w sprawy wschodnie, natomiast na ziemiach państwa zakonnego doszło do pewnych procesów emancypacyjnych tamtejszego społeczeństwa. W 1440 roku stany pruskie szlachty i miast zawiązały konfederację tzw. ZWIĄZEK PRUSKI. Związek początkowo tolerowany, a nawet akceptowany przez Krzyżaków jako stanowa reprezentacja społeczeństwa bardzo szybko wszedł w zatarg z państwem zakonnym. Sprawa oparła się o sąd cesarski i papieski. Cesarz wydał wyrok nakazujący rozwiązanie związku, a przywódców na karę śmierci skazał. Papież natomiast obłożył członków związku pruskiego klątwą. Nie należy przy tym zapominać, że zarówno mieszczaństwo, jak i w przeważającej części rycerstwo ziem pruskich było pochodzenia niemieckiego. A więc owe wyroki dotyczyły spraw wewnętrznych państwa krzyżackiego.

7. UNIA LUBELSKA

Wybuch wojen inflanckich stał się czynnikiem, który postawił na porządku dziennym sprawę formalno prawnego określenia wzajemnych stosunków polsko- litewskich. Zagrożenie północnych granic Litwy miało miejsce po niemal dwudziestoletnim okresie zrastania się ustrojów obu państw. Ostatnimi czynnikami hamującymi unią było stanowisko Jagiellonów, którym zależało na utrzymaniu pozycji jedynego łącznika Polski i Litwy oraz możnowładztwa litewskiego broniącego swego społeczno- politycznego priorytetu. W 1565r Zygmunt August nie liczący już na następcę tronu, a związany z ruchem egzekucyjnym, zrezygnował z dziedziczenia praw do Litwy i podjął żywe starania o przyspieszenie unii. W latach 1563r nastąpiła likwidacja ostatnich ograniczeń prawnych szlachty prawosławnej, co zjednało ją dla sprawy związku. Możnowładztwo litewskie, zmuszone do ustępstw politycznych było atakowane przez szlachtę Wielkiego Księstwa uczestniczącą od 1562r w charakterze obserwatorów w obradach sejmów polskich. Kolejny sejm zebrał się w roku 1568 w Lublinie. Zjechali się również posłowie sejmu litewskiego. Przy silnym nacisku szlachty polskiej dążącej do unii, magnateria litewska pod wodzą Mikołaja Radziwiłła Rudego starała się odwlec lub nie dopuścić do silniejszego związku obu krajów. W 1569r przedstawiciele oligarchii litewskiej opuścili potajemnie obrady, licząc na ich zawieszenie, tym bardziej, że wraz z nimi wyjechała większość przedstawicieli litewskiej izby poselskiej. Wyjazd przedstawicieli Wielkiego Księstwa wbrew oczekiwaniom przyspieszył zawarcie unii, bowiem pod naciskiem sejmu polskiego Zygmunt August zgodził się inkorporować do Polski terytoria sporne: województwo podlaskie, wołyńskie i bracławskie, a następnie na wniosek posłów z Wołynia jeszcze i Kijowskie. W kilkanaście dni później uchwalono akt unii, który znalazł uznanie u tamtejszej szlachty. Zmusiło to możnych litewskich do ponownego przybycia na sejm lubelski wraz z posłami ziemskimi i podjęcia rokowań z Polakami w sytuacji już mniej korzystnej. W dniu 28 czerwca 1569r została uchwalona ostatecznie unia między obydwoma pastwami. Założenia jej oparte były na zasadzie równości stron. Polska i Litwa miały istnieć jako dwa państwa, posiadające odrębne administracje, urzędy, prawo, wojsko i skarb. Wzajemny związek zabezpieczony był wspólnym sejmem, elekcją wspólnego władcy, prowadzeniem wspólnych wojen i polityki zagranicznej. Unia wieńcząc długoletni etap stosunków polsko- litewskich, jednocześnie stwarzała prawne podstawy dalszego ich rozwoju na okres przeszło dwustu lat.

PODSUMOWANIE

Unia w Krewie

W XIV wieku Liwie i Polsce zagrażał wspólny wroga – Zakon Krzyżacki. Mimo wcześniejszych wojen pomiędzy tymi dwoma krajami (o Ruś Halicką), a także wyprawami łupieskimi organizowanymi przez Litwę zaczęto myśleć o przymierzu. Z propozycją przymierza wystąpił wielki książę litewski Jagiełło. W tym czasie w Polsce, w imieniu małoletniej Jadwigi rządzą możni panowie. Sytuację tą spowodowało wygaśnięcie dynastii Piastów i objęcie panowania przez Ludwika Węgierskiego, który pragnąc zdobyć koronę Polski dla swoich córek nadaje szlachcie przywilej koszycki. Po śmierci Ludwika następuje w Polsce okres bezkrólewia 1382-84.

W wyniku rozmów i podjętych w związku z nimi działaniami w 1384 następuje (po zerwaniu narzeczeństwa z Wilhelmem Habsburgiem) koronacja Jadwigi. Po tym wydarzeniu następuje małżeństwo jej z Jagiełłą.

W 1385 r. między Polską i Litwą został zawarty układ w Krewie, na mocy, którego Jagiełło miał poślubić Jadwigę i zostać królem Polski oraz przyjąć wraz całą Litwą religię chrześcijańską. Litwa miała połączona z Polską. W ten sposób doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej. Część możnych panów litewskich była niechętna całkowitemu włączeniu Litwy do Polski. Dlatego przywrócono pełną odrębność Litwie i ustanowiono tam osobnego wielkiego księcia, którym został Witold, stryjeczny brat Jagiełły. Ścisły związek dwóch państw został jednak utrzymany, ponieważ wielki książę litewski uznawał zwierzchnią władz króla polskiego.

Unia wzmocniła siły Polski i Litwy, co miało wielkie znaczenie dla oczekującej oba kraje walki z Zakonem.

POSTANOWIENIA

. małżeństwo Jagiełły z Jadwiga

. Jagiełło został królem Polski

. król został zobowiązany do odzyskania ziem polskich i potwierdzenia przywilejów stanowych

. chrzest Litwy

. włączenie Litwy do Polski( punkt ten stanowił w późniejszym czasie przedmiot zatargu)

. istnienie dwóch państw połączonych osobą króla

. przyjęcie 50 rodów bojarskich do herbów polskich i rozciągnięcie na nie przywilejów szlachty polskiej.

ZNACZENIE UNII

. państwo polsko-litewskie zostało mocarstwem

. nowe zagrożenia dla Polski(konflikty z Moskwą, Tatarami)

. synkretyzm kulturowo-religijny( wpływ chrześcijańskiej kultury zachodu na ziemie litewskie i ruskie oraz jednoczesne przyjęcie elementów wschodnich przez kulturę polską)

Unia w Horodle

Unia horodelska została zawarta między polską a Litwą w 1413 roku. Dokument ten był rozwinięciem wcześniejszego związku zawartego w 1385 roku w Krewie. Unia ta wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wybieranego przy udziale panów polskich. Dzięki tej unii rody bojarskie uzyskały wiele nowych przywilejów.

Unia lubelska

W 1569 została zawarta unia lubelska. Było to związane z dążeniami szlachty polskiej oraz litewskiej i Zygmunta Augusta, który nie posiadał dziedzica. Cele szlachty były zróżnicowane; dążeniami magnaterii polskiej do ekspansji gospodarczej na słabo zaludnione, a żyzne tereny wschodnie(Ukraina, Wołyń); stronnictwo egzekucyjne było przeciwne unii, ponieważ widziało w tym możliwość odbudowania potęg magnackich; szlachta litewska dążyła do wyrwania się spod kurateli magnaterii i uzyskania takich samych przywilejów, co szlachta polska. Jedną z ważnych przyczyn podpisania unii była obawa Litwinów przed konfrontacją z szybko rosnącym w siłę państwem moskiewskim.

Król natomiast obawiał się, że po jego bezpotomnej śmierci Litwa i Polska wybiorą sobie osobnych władców, do czego nie chciał dopuścić.

Przeciwnikami unii była magnateria litewska, która obawiała się, że utraci swoją pozycję i nie będzie miała jak dotychczas możliwości decydowania o losach Litwy.

Sejm lubelski

Warunki podpisania unii a także jej postanowienia i cele zostały ustalone na sejmie w Lublinie, który trwał od stycznia do lipca 1569r. Sejm ten w trzecim miesiącu obrad próbowali zerwać magnaci litewscy, którzy ni chcieli się zgodzić na przyłączenie do Polski Podlasia, Wołynia i Ukrainy. Sądzili oni, że z chwilą opuszczenia przez nich obrad, posłowie litewscy w ślad za nimi uczynią to samo. Jednak tak się ni stało, a posłowie i senatorowie podczas ich nieobecności uchwalili, że ziemie Ukrainy, Wołynia, Podola, Podlasia a w późniejszym czasie także Kijowszczyzny zostają wcielone do Korony. Tym samym Litwa została pozbawiona połowy swojego terytorium. Decyzje te oraz nalegania szlachty litewskiej spowodowały powrót panów litewskich na obrady. W czasie sejmu zostały skonstruowane akty unijne. Akty te zostały wystawione przez sejm 1 lipca 1569r a potwierdzone przez króla 4 lipca. W czasie trwania obrad sejmu król Zygmunt August przeniósł dziedziczne prawa Jagiellonów do tronu litewskiego na Koronę. Sukcesem tego sejmu było uchwalenie unii.

POSTANOWIENIA

Akty unijne mówiły o połączeniu dwóch suwerennych państw(Polski i Litwy) w jeden organizm polityczny. Organizmem tym była Rzeczpospolita Obojga Narodów. Elementami jedności Rzeczpospolitej były: – wspólny monarcha po śmierci Zygmunta miała nastąpić wspólna elekcja jego następcy-wspólny sejm, w którym zasiadałyby oba narody.

. jeden naród szlachecki

. wspólna polityka międzynarodowa

Unia mówiła także o tym, że oba państwa zachowają osobną władzę wykonawczą(wyjątkiem był król), wojsko oraz skarb.

ZNACZENIE I SKUTKI

. Uzyskanie ziem na wschodzi spowodowało odrodzenie się potęgi magnaterii. Rody magnackie osłabione przez ruch egzekucyjny szybko wzrosły w siłę. Powstała tzw. nowa magnateria, która zdobyła swą pozycję dzięki koligacją z magnaterią województw ukraińskich oraz nadaniom ziem w przyłączonych prowincjach.

. Rozszerzeni granic spowodowało wplątanie się Polski w wewnętrzne konflikty religijno- narodowe (sprawa kozacka) oraz w konflikty o charakterze międzynarodowym (Rosja, Turcja).

. Dalsze przesunięcie polityki na tereny wschodnie (pierwsze przesunięcie – unia w Krewie. Odsunięcie spraw zachodnich (Śląsk, Prusy Książęce, Pomorze Zachodnie) na dalszy plan polityki państwa.

. Rzeczpospolita stała się krajem o wielonarodowej strukturze społecznej. W granicach terytorium Rzeczpospolitej zamieszkiwało wiele różnych narodowości (naród polski, litewski, ruski, kozacy). Narody te miały odrębne zwyczaje, język i religię(katolicyzm, prawosławie, grekokatolicyzm, kalwinizm, luteranizm, muzułmanizm).

. Rzeczpospolita stała się pomostem pomiędzy Zachodem (Europa- chrześcijanie) a Wschodem (Rosja-prawosławie, Turcja-muzułmanie). W późniejszym okresie wobec zagrożenia ze strony Imperium Tureckiego, Rzeczpospolita zostanie tzw. przedmurzem chrześcijaństwa.