USTAWA Z DNIA 26 MAJA 1982 R. PRAWO O ADWOKATURZE
I. Adwokat
II. Aplikacja adwokacka
III. Adwokatura
IV. Zespół adwokacki
V. Izby adwokackie
VI. Odpowiedzialność dyscyplinarna
I. ADWOKAT
Adwokat – ten tytuł zawodowy jest chroniony prawnie. Zawód adwokata to świadczenie pomocy prawnej – dla osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i jednostek organizacyjnych (tj. organy państwowe i samorządowe, osoby prawne, organizacje społeczne i polityczne i inne podmioty bez osobowości prawnej). Świadczenie pomocy prawnej to w szczególności:
– udzielanie porad prawnych
– sporządzanie opinii prawnych
– opracowywanie projektów aktów prawnych
– występowanie przed sądami i urzędami.
Miejsce wykonywania zawodu – adwokat wykonuje zawód:
– w kancelarii adwokackiej
– w zespole adwokackim
– w spółce jawnej lub cywilnej, jeżeli jej udziałowcami są jedynie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, o ile wyłącznym przedmiotem działalności spółki jest świadczenie pomocy prawnej
– w spółce komandytowej, jeżeli jej komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, o ile wyłącznym przedmiotem działalności spółki jest świadczenie pomocy prawnej
– w spółce partnerskiej.
Siedzibę wykonywania zawodu wyznacza okręgowa rada adwokacka.
Zakazy wykonywania zawodu adwokata:
1) jeżeli pozostaje w stosunku pracy (nie dotyczy to pracowników naukowych i naukowo – dydaktycznych),
2) jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej – w organach dochodzeniowo-śledczych (ten zakaz utracił moc, w zakresie w jakim odnosi się do małżonka, krewnego i powinowatego adwokata, pełniących funkcje sędziowskie lub prokuratorskie),
3) jeżeli został uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu (o czym orzeka ORA),
4) jeżeli został ubezwłasnowolniony,
5) w razie orzeczenia kary zawieszenia w czynnościach zawodowych albo tymczasowego zawieszenia w wykonywaniu czynności zawodowych.
6) w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba do drugiego stopnia lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu pełni funkcje wymienione w ust. 1 pkt 2. (utracił moc, w zakresie w jakim odnosi się do małżonka, krewnego i powinowatego adwokata, pełniących funkcje sędziowskie lub prokuratorskie).
Pozycja zawodowa adwokata
1. Tajemnica zawodowa – adwokat ma obowiązek zachować w tajemnicy wszystko, o czym się dowiedział w związku z udzielaniem pomocy prawnej (od tego obowiązku nie można go zwolnić co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę).
2. Ochrona prawna – podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych korzysta z niej podobnie jak prokurator i sędzia.
3. Wolność słowa – przy wykonywaniu zawodu adwokat korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez przepisy prawa i zadania adwokatury. Jej nadużycie w postaci zniewagi lub zniesławienia strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza podlega ściganiu w drodze dyscyplinarnej.
4. Podleganie jedynie ustawom
Wpis na listę adwokatów
O wpisie tym decyduje okręgowa rada adwokacka, jednocześnie wyznaczając siedzibę zawodową adwokata. Warunki wpisu na listę:
1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata,
2) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
3) ukończył uniwersyteckie studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra prawa lub zagraniczne uniwersyteckie studia prawnicze uznane w Polsce za równorzędne i włada językiem polskim w mowie i piśmie,
4) odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki (wymóg ten nie dotyczy:
a) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
b) osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód notariusza,
c) osób, które mając kwalifikacje sędziowskie, prokuratorskie lub notarialne przynajmniej przez trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego,
d) osób, które odbyły aplikację radcowską przewidzianą w przepisach o radcach prawnych i złożyły egzamin radcowski oraz przynajmniej trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego.
Ponadto od wymogu odbycia aplikacji okręgowa rada adwokacka może zwolnić obywatela a państwa należącego do Unii Europejskiej, jeżeli ukończył on zagraniczne uniwersyteckie studia prawnicze uznane w Polsce za równorzędne oraz włada językiem polskim w mowie i piśmie, spełnia przesłanki wymienione w art. 65 pkt 1 i 2, jest wpisany na listę adwokatów w kraju należącym do Unii Europejskiej i wykonywał zawód adwokata.
Skreślenie z listy adwokatów:
Okręgowa rada adwokacka dokonuje skreślenia adwokata z listy w przypadku:
1) śmierci
2) wystąpienia z adwokatury
3) przeniesienia siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej,
4) objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania zawodu notariusza,
5) powołania do wojskowej służby zawodowej,
6) utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu,
7) orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury
8) w związku z czynem popełnionym przed wpisem na listę, jeżeli ten czyn nie był znany ORA w chwili wpisu a stanowiłby przeszkodę do wpisu.
II. APLIKACJA ADWOKACKA
Wpis na listę
Okręgowa rada adwokacka przeprowadza raz w roku kalendarzowym przed rozpoczęciem roku szkoleniowego konkurs, w którym rozstrzyga o wpisie na listę aplikantów adwokackich.
Charakterystyka aplikacji
Aplikant jest chroniony podobnie jak adwokat (wolność słowa, ochrona prawna, tajemnica zawodowa). Aplikacja trwa 3,5 roku, a jeżeli aplikant ma już ukończoną inną aplikację, to okres ten może być skrócony do dwóch lat.
Aplikację odbywa się pod kierunkiem patrona wyznaczonego przez dziekana ORA, który przygotowuje aplikanta do wykonywania zawodu.
Aplikant może zastępować adwokata:
– po 6 miesiącach odbywania aplikacji – przed sądem rejonowym, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami,
– po 1 roku i 6 miesiącach – przed innymi sądami, z wyj. SN; NSA, TK i TS.
Celem aplikacji jest:
– przygotowanie aplikantów adwokackich do wykonywania zadań adwokatury,
– kształtowanie poczucia godności zawodowej i postępowania zgodnie z zasadami uczciwości, słuszności i sprawiedliwości.
W tym celu aplikant pozostaje z ORA w korporacyjnym stosunku szkolenia.
Szkolenie aplikantów polega na:
a) wykonywaniu zleconych przez patrona zajęć i ćwiczeń praktycznych,
b) obowiązkowym uczestniczeniu w zajęciach szkoleniowych organizowanych przez RA
c) odbyciu praktyki w sądzie, prokuraturze lub innych organach ochrony prawnej, instytucjach i organizacjach.
Aplikacja kończy się egzaminem adwokackim, którego celem jest sprawdzenie, czy aplikant jest należycie przygotowany do samodzielnego wykonywania zawodu adwokackiego i czy poza znajomością przepisów posiada umiejętności praktycznego ich zastosowania. Egzamin może być powtórzony jeden raz.
III. ADWOKATURA
Ogół adwokatów i aplikantów adwokackich tworzy adwokaturę. Jest ona powołana do:
– udzielania pomocy prawnej
– współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich
– współdziałania w kształtowaniu i stosowaniu prawa.
Adwokatura jest zorganizowana na zasadzie samorządu zawodowego. Jej organami są:
– Krajowy Zjazd Adwokatury
– Naczelna Rada Adwokacka
– Wyższy Sąd Dyscyplinarny
– Wyższa Komisja Rewizyjna.
Członkowie tych organów mogą być tylko adwokaci. Są one wybierane w tajnym głosowaniu a ich kadencja (jak również kadencja organów izb adwokackich i zespołów adwokackich) trwa 3 lata.
Zadaniami samorządu adwokackiego jest:
1) tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury,
2) reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw,
3) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata,
4) doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów adwokackich,
5) ustalanie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie,
6) sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzanie nim.
Nadzór nad organami adwokatury:
– ich uchwały może uchylić (o ile są sprzeczne z prawem) Sąd Najwyższy na wniosek Ministra Sprawiedliwości,
– Naczelna Rada Adwokacka na wniosek Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej uchyla sprzeczną z prawem uchwałę zgromadzenia izby,
– MS może się zwrócić do Krajowego Zjazdu Adwokatury lub Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w określonej sprawie należącej do ich właściwości.
Krajowy Zjazd Adwokatury
– Stanowią go delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, co najmniej 6 z każdej izby.
– Odbywa się co trzy lata, zwoływany jest przez Naczelną Radę Adwokacką; możliwe jest zwołanie także Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu,
– zadania KZA to:
1) wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej,
2) wybór – nie będących dziekanami – adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej,
3) wybór członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej,
4) rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej oraz zatwierdzanie – po wysłuchaniu wniosków Wyższej Komisji Rewizyjnej – zamknięć rachunkowych i udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium,
5) wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, a także ustalanie liczby izb adwokackich,
6) uchwalanie regulaminów dotyczących:
a) trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów,
b) trybu obrad Zjazdu,
7) określanie podstawowych zasad tworzenia funduszów i gospodarowania majątkiem adwokatury.
Naczelna Rada Adwokacka
W jej skład wchodzą:
– prezes NRA
– adwokaci wybrani przez KZA – tylu, ilu jest dziekanów okręgowych rad adwokackich
– dziekani okręgowych rad adwokackich.
Zadania NRA:
1) reprezentowanie adwokatury,
2) uchylanie sprzecznych z prawem uchwał zgromadzenia izby i okręgowych rad adwokackich,
3) nadzór nad działalnością Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej,
4) nadzór nad działalnością okręgowych rad adwokackich oraz nadzór nad kształceniem aplikantów przez te rady,
5) ustalanie zasięgu terytorialnego izb adwokackich oraz ich siedzib,
6) ustalanie liczby członków oraz ich zastępców, organów poszczególnych izb adwokackich, a także liczby stale urzędujących członków tych organów i zasad ich wynagradzania,
7) rozpoznawanie odwołań od uchwał okręgowych rad adwokackich,
8) udzielanie opinii o projektach aktów prawodawczych oraz przedstawianie wniosków i postulatów w zakresie tworzenia i stosowania prawa,
9) rozporządzanie i zarząd majątkiem Naczelnej Rady Adwokackiej,
10) uchwalanie budżetu Naczelnej Rady Adwokackiej i określanie udziału poszczególnych izb adwokackich w pokrywaniu jej wydatków budżetowych,
11) uchwalanie regulaminów dotyczących:
a) zasad wyboru delegatów adwokatów, o których mowa w art. 39 pkt 1,
b) zasad odbywania aplikacji adwokackiej i składania egzaminu adwokackiego,
c) zasad funkcjonowania rad adwokackich,
d) zakresu działania oraz zasad wynagradzania wizytatorów,
e) rachunkowości zespołów adwokackich, w porozumieniu z Ministrem Finansów,
f) wzorów pieczęci organów adwokatury,
g) zasad tworzenia, organizowania, funkcjonowania i rozwiązywania zespołów adwokackich oraz uczestniczenia w dochodzie zespołów,
h) zasad wykonywania zawodu indywidualnie lub w spółkach, o których mowa w art. 4a ust. 1,
i) działania rzeczników dyscyplinarnych,
j) zasad przeprowadzania konkursu na aplikantów adwokackich,
12) zawieszanie w sprawowaniu funkcji ze względu na naruszenie podstawowych obowiązków poszczególnych członków organów izb adwokackich i organów zespołów adwokackich, z wyjątkiem członków sądów dyscyplinarnych, oraz zwracanie się do właściwych organów o ich odwołanie.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny
Składa się z 23 członków i 3 zastępców członków; jest instancją odwoławczą dla spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne.
Wyższa Komisja Rewizyjna
Jej zadaniem jest kontrola finansowej i gospodarczej działalności NRA i kontrola wykonywania uchwał KZA.
IV. ZESPÓŁ ADWOKACKI
Zespół adwokacki jest jednostką organizacyjną adwokatury (posiada osobowość prawną). Jego członkiem może być tylko adwokat wpisany na listę adwokatów.
Organy zespołu adwokackiego:
– zebranie zespołu
– kierownik zespołu
– komisja rewizyjna (jeżeli zespół liczy więcej niż 12 osób lub została powołana przez zebranie).
Zadania zebrania zespołu:
1) ocena pracy zawodowej członków zespołu i aplikantów adwokackich,
2) wybór kierownika, a w miarę potrzeby także jego zastępcy,
3) odwołanie kierownika lub jego zastępcy przed upływem kadencji,
4) kontrola działalności kierownika zespołu, a zwłaszcza badanie i zatwierdzanie jego sprawozdań,
5) wybór komisji rewizyjnej,
6) uchwalanie preliminarza dochodów i wydatków zespołu,
7) przyjmowanie nowych członków, wypowiadanie członkostwa w zespole i wykluczanie z zespołu,
8) podejmowanie uchwały w sprawie zmiany lokalu zespołu,
9) podejmowanie uchwały w sprawie likwidacji zespołu.
Kierownik zespołu:
– zawiera umowę z klientem w imieniu zespołu, a klient udziela pełnomocnictwa adwokatowi (a ten może udzielić substytucji)
– wyznacza z urzędu zastępcę dla adwokata nie mającego możności prowadzenia sprawy czasowo lub trwale lub skreślonemu z listy adwokatów,
– udziela zgody na wypowiedzenie pełnomocnictwa przez adwokata.
Adwokat może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów, o których informuje zainteresowanego; wątpliwości rozstrzyga okręgowa rada adwokacka lub w wypadkach nie cierpiących zwłoki – dziekan.
V. IZBY ADWOKACKIE
Stanowią ją adwokaci i aplikanci adwokaccy mający siedzibę zawodową na tereni jednego lub kilku województw. Organami izby adwokackiej są:
– zgromadzenie izby (adwokaci wykonujący zawód i delegaci pozostałych adwokatów),
– okręgowa rada adwokacka,
– sąd dyscyplinarny,
– komisja rewizyjna.
Zgromadzenie izby – jest zwoływane przez okręgową radę adwokacką i odbywa się raz do roku (zwyczajne – nadzwyczajne jest zwoływane na żądanie niektórych organów).
Jego zadania to:
1) wybór delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury,
2) wybór dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków i zastępców członków okręgowej rady adwokackiej, sądu dyscyplinarnego i komisji rewizyjnej,
3) uchwalenie budżetu izby i ustalanie wysokości składek rocznych na potrzeby izby,
4) określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej,
5) rozpatrywanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań z działalności okręgowej rady adwokackiej,
6) zatwierdzanie – po wysłuchaniu wniosków komisji rewizyjnej – zamknięć rachunkowych i udzielanie okręgowej radzie adwokackiej absolutorium,
7) podejmowanie innych uchwał.
Okręgowa rada adwokacka składa się z: dziekana, 5 – 15 członków i 2-4 zastępców członków, a w jej posiedzeniach mogą uczestniczyć prezes sądu dyscyplinarnego i przewodniczący komisji rewizyjnej.
Zadania ORA – wszystkie sprawy adwokatury nie zastrzeżone do właściwości innych organów adwokatury lub innych organów izb lub zespołów adwokackich lub państwowych (np. prowadzi listę adwokatów i aplikantów adwokackich).
Dziekan – reprezentuje ORA, kieruje jej pracami, przewodniczy na jej posiedzeniu; może udzielić adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu ostrzeżenia za uchybienia mniejszej wagi.
Sąd dyscyplinarny – składa się z prezesa, wiceprezesa, 6 –23 członków i 3 zastępców członków i wydaje orzeczenia (w składzie 3 sędziów) w sprawach dyscyplinarnych członków izby.
Komisja rewizyjna – kontrola działalności finansowej i gospodarczej okręgowej rady adwokackiej i kontrola wykonywania uchwał zgromadzenia izby.
VI. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za:
– postępowanie sprzeczne z prawem
– lub z zasadami etyki lub godności zawodu
– lub za naruszenie swych obowiązków zawodowych.
Kary dyscyplinarne:
– upomnienie (udzielane także przez dziekana, od którego można się odwołać do sądu dyscyplinarnego)
– nagana (może być orzeczona łącznie z zakazem wykonywania patronatu na 2 –10 lat) – łączy się z utratą biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na 3 lata,
– kara pieniężna (może być orzeczona łącznie z zakazem wykonywania patronatu na 2 –10 lat) – 5-krotna do 50-krotnej podstawowj składki izbowej – łączy się z utratą biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na 3 lata – nie jest orzekana w stosunku do aplikantów,
– zawieszenie w czynnościach zawodowych na 3 miesiące – 5 lat (łącznie orzeka się zakaz wykonywania patronatu na 2- 10 lat) – łączy się z utratą ciernego i czynnego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na 6 lat,
– wydalenie z adwokatury (połączona ze skreśleniem z listy adwokatów bez prawa ubiegania się o ponowny wpis).
Jeżeli postępowanie dotyczy kilku przewinień, sąd wymierza karę łączną.
Postępowanie dyscyplinarne toczy się niezależnie od postępowania karnego o ten sam czyn, ale może być na jego czas zawieszone. Przedawnienie wszczęcia postępowania – 3 lata, a w przypadku nadużycia wolności słowa – 6 lat od chwili popełnienia czynu.
W sprawach dyscyplinarnych orzekają:
– sąd dyscyplinarny izby adwokackiej (jako pierwsza instancja)
– Wyższy Sąd Dyscyplinarny (jako druga instancja).
