Uświadomienie uczniom celów i zadań nauczania – powstawanie pozytywnych motywów uczenia się
Sposoby uświadamiania zadań: – – gromadzenie książek, czasopism, robienie notatek; – wycieczki; – ilustracje, modele, wykresy; – gazetki ścienne; – spotkanie z klasą osiągającą lepsze wyniki nauczania.
Jak wzbudzać motywacje: – odwoływać się do zainteresowań uczniów; – stosować aktywne nauczanie (metody problemowe); – urozmaicać lekcje; -odwoływać się do uczuć uczniów ich przeżyć, doświadczeń (sposoby werbalne za mało skuteczne).
To ogniwo w zasadzie powinno wystąpić na każdej lekcji, czasami z różnym nasileniem (mocniej na pierwszych) w różnych jego miejscach.
To ogniwo zajmuje dużo czasu gdy: – przechodzimy do nowego materiału zajmującego dużo jednostek lekcyjnych; – przechodzimy do nowego działu programu (na pierwszej lekcji); – gdy zaczynamy realizować nowy przedmiot.
Opracowanie nowego materiału – czynności teoretyczne i praktyczne (notowanie, słuchanie)
To ogniwo występuje najczęściej gdyż takich lekcji jest najwięcej. Najczęściej dominuje w klasach starszych. W klasach młodszych występują wszystkie ogniwa jednocześnie inaczej dzieci by się zanudziły.
Trzy sposoby wprowadzania nowego materiału:
– poznanie zmysłowe (najczęściej postrzegane) – bezpośrednie zetknięcie uczniów z rzeczami, przedmiotami, zjawiskami, procesami. Im więcej zmysłów jest zaangażowanych to postrzeganie jest pełniejsze; – zetknięcie ucznia ze środkami zastępczymi ale zbliżonymi do rzeczywistośc np. modele, mapy, obrazy, rysunki, schematy; – słowo mówione lub drukowane – sposób werbalny.
– Naturalne przedmioty w naturalnym środowisku to najlepszy sposób (szczególnie w klasach młodszych) wprowadzania nowego materiału (klasa na wycieczce).
– Naturalne przedmioty w środowisku sztucznym (klasy starsze)
– Środki zastępcze (tabele, mapy, środki audiowizualne itp.)
Sposób werbalny (słowo mówione i drukow)
Uogólnienie przyswojonego materiału – powstawanie pojęć i sądów.
Cała nasza wiedza składa się z systemu pojęć, sądów, twierdzeń, praw i teorii naukowych.
Proces powstawania pojęć polega na odrywaniu cechy wspólnej dla danej klasy przedmiotu czyli polega na abstrahowaniu.
Etapy kształtowania pojęć (ogólne): – kojarzenie nazw z odpowiednimi przedmiotami; – gromadzenie informacji o zewnętrznych cechach przedmiotów i zjawisk; – kształtowanie pojęć.
Szczegółowe momenty kształtow. pojęć: – porównywanie danej rzeczy z innymi; – wykrywanie cech podobnych (zewnętrznych i istotnych) i ich uogólnianie np. szukanie tego samego co jest wspólne np. dla różnych ćwiczeń, dla różnych owoców, różnych faktów społecznych; – poszukiwanie cech różniących dane rzeczy od innych zarówno nieistotnych cech zewnętrznych różniących dane przedmioty między sobą (np. barwa, kształt, smak) jak i cech istotnych różniących daną rzecz od innych (np. czym różnią się owoce od innych części rośliny) oraz ujawniających związki i zależności między nimi; – synteza, połączenie w całość poszczególnych elementów prowadząca do powstania pojęcia; – zastosowanie zdobytego pojęcia w nowych sytuacjach.
Uogólnienie jest szczególnie ważne w szkole podstawowej, tam następuje uogólnianie pojęć, powstawanie sądów.
Utrwalenie przyswojonego materiału – procesy memoryzacyjne – zapamiętywanie
W lekcji występuje w trzech wypadkach: – przy zaznajamianiu z nowym materiałem (wcześniej utrwalamy przyswojony materiał); – po zrealizowaniu szerszego tematu obejmującego kilka lekcji (poświęcamy więcej czasu na powtórzenie lub całą lekcję poświęcamy powtórzeniu); – po zrealizowaniu działu programu należy wprowadzić lekcję utrwalającą, powtórzenio
Trwałość wiadomości ucznia zależy od:
– czasu jaki upłynął od przyswojenia materiału, a jego utrwaleniu ( im czas krótszy to mamy lepsze efekty utrwalania); – cech pamięci; – sposobu opanowania i utrwalania wiadomości (metody jakie stosuje nauczyciel przy nauczaniu i utrwalaniu) ; – siły procesów pobudzania i hamowania w trakcie procesów uczenia się; . – ilości nagromadzonych wiadomości.
Wymagania dydaktyczne dot. utrwalania:
– atmosfera towarzysząca powtarzaniu (na lekcji powtórzeniowej należy podać plan wg którego następuje powtarzanie, uzupełnić wiadomości, nagrodzić uczniów najbardziej aktywnych, nie wprowadzać sytuacji stresowych, nie oceniać uczniów – negatyw); – powtarzanie nie może odbywać się w tym samym układzie i porządku w jakim wiadomości były zdobywane ( nie może być to proces mechaniczny); . – wzmacnianie aktywności uczniów: (sposoby) zachęta; -pochwała; -odwoływanie się do zainteresowań uczniów; – do odpowiednich uczuć; odwoływanie się do doświadczeń życiowych, praktycznych ucznia; – odwoływanie się do praktyki.
Metody utrwalania wiadomości:
– powtarzanie;
– uczenie się na pamięć;
– różnorodne prace samodzielne;
– ćwiczenie
Kształtowanie umiejętności i nawyków – ćwiczenie
Umiejętności kształtowane są zarówno w szkole jak i w domu.
Umiejętność – to sprawność w posługiwaniu się właściwym dla danego przedmiotu nauczania regułami przy wykonywaniu określonych zadań.
Nawyk – umiejętność wyćwiczona z brakiem udziału świadomości. (Te umiejętności, które da się przekształcić w nawyk powinniśmy przekształcać. Nawyk zły, nabyty, ciężko jest zlikwidować).
Etapy kształtow. umiejętności i nawyków
– Uświadomienie uczniom nazwy i znaczenia danej umiejętności (np. sprowadzenie ułamka do wspólnego mianownika) – Sformułowanie na podstawie znanych uczniom wiadomości jednej lub kilku reguł działania; – Wzorowy pokaz danej czynności przez nauczyciela ( gdy n-l nie może z różnych wzgl. to do pokazu przygotowujmy ucznia); – Pierwsze czynności uczniów pod kontrolą nauczyciela (n-l koryguje błędy, zwraca uwagę co uczeń robi źle); – Samodzielne i systematyczne ćwiczenia utrwalające dane czynności i prowadzące do przekształcenia umiejętności w nawyk..
Wiązanie teorii z praktyką
– działalność praktyczna uczniów.
Funkcje praktyki:
– pomocnicza – źródło teorii pogłębione wiedzą – sprawdzająca – może być sprawdzianem słuszności teorii;
– w toku praktyki przekształcamy rzeczywistość ( praktyka jest skutecznym celem poznania)
–
Sposoby wiązania teorii z praktyką:
– eksperyment, doświadczenie;
– koła zainteresowań;
– działka szkolna;
– różnorodne prace społeczne;
– wycieczki (np. do zakładów pracy)
– konkretyzacja wiedzy.
Kontrola i ocena wiadomości uczniów
– uczenie się, opanowywanie materiału.
Wyniki nauczania możemy rozpatrywać w znaczeniu:
– wąskim – zmiany w wiadomościach uczniów;
– szerokim – zmiany w uczniach pod wpływem wiadomości.
Celem kontroli jest: stwierdzenie braków wiedzy, umiejętności i nawyków uczniów, a nie akcentowaniu braków (celem kontroli nie jest stopień lecz stwierdzenie jakie są luki, braki w wiadomościach)
Ocena aby spełniała rolę wychowawczą musi być:
– słuszna w opinii nauczyciel jak i ucznia; – zgodna z pewnymi normami i ocenami społ – musi odpowiadać faktycznemu poziomowi
wiadomości i zmian zachodzących w uczniu.
Kontrola i ocena nie może być zbyt często.
