W pustyni i w puszczy – powieść dla młodzieży z 1911 roku autorstwa Henryka Sienkiewicza. Książka opowiada o przygodach Stasia Tarkowskiego i Nel Rawlison w Afryce.
Powieść była pierwotnie wydana w odcinkach w latach 1910 – 1911 w Kurier Warszawski i, z minimalnym opóźnieniem w stosunku do Słowa, także w Dzienniku Poznańskim, Słowie Polskim i w Dzienniku Chicagowskim w USA. Wydanie książkowe miało miejsce w 1911 w Warszawie. Część rękopisu powieści przechowywana jest w Ossolineum we Wrocławiu.
Powieść została dwukrotnie sfilmowana – w 1973 przez Władysława Ślesickiego (w rolach głównych: Tomasz Mędrzak i Monika Rosca – W pustyni i w puszczy (film 1973)) oraz w 2001 przez Gavina Hooda (jako Staś i Nel wystąpili Adam Fidusiewicz i Karolina Sawka – W pustyni i w puszczy (film 2001)). W obu przypadkach, z nakręconego materiału zostały stworzone jednocześnie film kinowy i mini-serial telewizyjny. Wersja z 1974 roku jest bliższa pierwowzorowi literackiemu.
W roku 1993 powstała nieoficjalna kontynuacja powieści pt. „Powrót do Afryki”, autorstwa Wojciecha Sambory. Wbrew zapowiedziom, nie wydano kolejnych części. W roku 2005 powstał komiks internetowy „Nowe przygody Stasia i Nel” i w 2007 jego drukowane rozwinięcie „Pierwsza brygada” wykorzystujące postaci bohaterów powieści Sienkiewicza
