Wychowanie przez pracę to zamierzony i celowo zorganizowany rodzaj działalności wychowawczej, którego cechę szczególną stanowi wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywanie zmian w jej osobowości. Wyróżnia się rodzaje czynności, które wykorzystywane są w procesie wychowania przez pracę i nazywane są w uproszczeniu pracą
-czynności samoobsługowe
-cz. Porządkowe
-cz. Usługowe
-cz. Wytwórcze
-cz. Badawcze i twórcze
-cz. Organizacyjne
O wych.przez pracę mówi się w powiązaniu z okresem kształcenia przedzawodowego.
O wych. do pracy mówi się w powiązaniu z okresem aktywności zawodowej człow.
Do podstawowych zad. wychowania przez pracę realizowanym w każdym środowisku wych. można zaliczyć:1 Doprowadzenie dzieci, młodzieży i dorosłych do zdobycia podstaw wiedzy o pracy czł;rozumienie roli pracy w życiu czł; przekonanie iż praca stanowi nieodłączną właściwość potrzebę i konieczność każdego czł. 2 Włączenie dzieci w nurt codziennej pracy i kształtowania w ten sposób; -podstaw umiejętności pracy,właściwej motywacji do uczestniczenia w pracy, odpowiedniego stosunku do pracy.
3Ksztaltowanie cech charakterologicznych jednostki tj. pracowitość, system; dokład; uczciwość, zaradność. 4 Kształtowanie kultury pracy.
Wych.przez pracę można rozpatrywać w 3 aspektach:-uspołeczniający, aktywizujący,produkcyjny.
Wychowawcze efekty są uzależnione od zasad:-uwzględniania indywid. motywów i celów jednostki przy doborze form aktywizujących; zasada stopniowego przechodzenia od realizacji celów indywidualnych do zespołowych; zasada uświadomienia ważności pracy społ; zasada dostrzegania i uwzględniania zależności zachodzących między osobistym wkładem a korzystaniem przez jednostkę z efektów działania społeczno.
Praca to świadoma celowa działalność czł. zmierzająca do wytworzenia określonych dóbr kulturalnych lub materialnych będąca podstawą i warunkiem istnienia i rozwoju społeczeństwa.
Praca jako: wytwór, czynność, zatrudnienie, źródło zarobków, miejsce pracy.
Wg filozofii praca to proces zachodzący między przyrodą a człowiekiem. Oddziałując na przyrodę czł. ją zmienia a zarazem zmienia siebie, swoją naturę Wg ekonomii praca jako zespół czynności wykonywanych w przyrodzie a mających na celu wytworzenie dóbr służących do zaspokojenia różnorodnych potrzeb ludzkich. Wg psychologii praca to suma wysiłków mięśniowych, nerwowych i umysłowych podejmowanych dla określonego zadania. Wg socjologii – Szepański praca to każda celowa czynność prowadząca do zaspokajania potrzeb ludzkich, posiadająca społeczną doniosłość i zapewniająca jednostkom i grupom które je wykonują określoną pozycję społeczną. Praca wg Rafalskiej i Wiatrowskiego w aspekcie filozoficzno- psychologiczny traktuje się ją jako naturalną potrzebę człow. jak też warunek jego rozwoju w aspekcie ekonomicznym stanowi ona podstawowe źródło i warunek egzystencji czł. oraz rozwoju gospodarczym kraju. W aspekcie społecznym praca z racji charakteru społecznego gwarantuje czł. kontakt społeczny i realizację jego różnorodnych potrzeb.
W aspekcie wychowawczym dzięki pracy czł. tworzy nowe dobra i sam siebie doskonali. W aspekcie moralnym dzięki pracy czł. zdobywa uznanie szacunek u innych uniezależnia się finansowo. Formy aktywności człowieka:- praca, nauka, zabawa.
Obowiązki dziecka w domu :czynniki warunkujące zakres obowiązków dziecka Rodzina-struktura rodziny; warunki materialne; tradycje rodz; podział ról; stan zdrowia członków rodz; wiek; obecność osób niepełnosprawnych. Dziecko- poczucie obowiązku; umiejętności; wiek; stan zdrowia.
Nadmiar obowiązków powoduje: zniekształcenie kręgosłupa; wydłużenie rąk; nieodżywianie się; zagrożenie życia; brak czasu na naukę; ograniczenie zdolności myślenia; brak kontaktu z rówieśnikami; rola osoby dorosłej.
Składniki środow.(wychowawczego) rodzinnego.
1. warunki materialne(ocenia się nie tylko wysokość dochodu ale źródło tego dochodu czy jest to dochód stały czy praca dorywcza), ocenia się pracę zarobkową ojca i matki- każdą z osobna. 2. praca zarobkowa matki ujemnie wpływa na wychowanie dziecka w 3 przypadkach: gdy dziecko jest małe; gdy matka samotnie wychowuj dziecko; gdy kobieta pracuje w systemie zmianowym. 3. obowiązki dziecka-(jakie są to prace czy odbijają sięna stan zdrowia dzieci na stosunki koleżeńskie) praca zarobkowa dzieci jest przyczyną uzupełnienia budżetu rodziny. 4. warunki mieszkaniowe(gęstość zaludnienia wyposażenie w sprzęt) 5. wiedza i umiejętność rodziców w zabieganiu o rozwój biologiczny dziecka. 6.stan zdrowia i troska ozdrowie 7.poziom rozwoju psychofizycznego rodziców(stopień zaradności) 8. wiek rodziców 9. struktura rodziny(czy jest to rodzina pełna czy nie) 10.obecność jednostek wybitnych 11.zasięg kontaktów towarzyskich i ich relacje w odniesieniu do opieki nad dziećmi 12.atmosfera rodzinna(czy istnieje więź emocjonalna między rodziną) 13.integracja rodziny(poziom moralny) czy rodzina stanowi radość życia czy jest to tylko hotel 14.poziom wykształcenia rodziców i starszego rodzeństwa 15.stan potrzeb kulturalno-oświatowych 16.czas wolny rodziców 17.tradycje i majątek(wyposażenie domu w dobra kulturalne) 18.kultura pedagogiczna rodziców.
Wg S. Kawula kultura pedagogiczna jest to kompleksowa wiedza o dziecku, umiejętność postępowania z nim w każdej sytuacji, w połączeniu z mądrą życzliwością dla każdego dziecka, wszystkich jego spraw a także gotowością do rozwiązywania wszystkich jego problemów.
Błędy wychowawcze 1nadopiekuńczość 2nadmierna surowość 3brak elastyczności w karaniu i nagradzaniu 4brak konsekwencji w wychowaniu 5nieszanowanie godności dziecka 6okazywanie braku zaufania 7tłumienie zainteresowań 8tłumienie samodzielności dziecka 9nieinteresowanie się sprawami dziecka 10wymuszanie za pomocą gróźb i kar posłuszeństwa i podporządkowania 11zaburzenie równowagi między prawami i obowiązkami dziecka 12nieocenianie roli potrzeb psychicznych dziecka 13niewłaściwy stosunek rodziny do szkoły i jej poczynań wychowawczych.
Prawa dziecka23. II. 1923 r. w Genewie 1dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju fiz. i duchowego 2dziecko głodne powinno być nakarmione, chore-pielęgnowane, dziecko niedorozwinięte odpowiednio kształcone, zbłąkane zawrócone na właściwą drogę, sierota i dziecko opuszczone wzięte w opiekę i wspomagane 3 dziecko w czasie klęski przed innymi powinno otrzymać pomoc 4dz. powinno być przygotowane do zarobkowania na życie i zabezpieczone przed wszelkim wyzyskiem 5 dz. winno być wychowywane w wierze że jego najlepsze cechy powinny być oddane na usługi współbraci
Katalog praw dziecka wg. M. Balcerka 1 prawa obywatelskie 2prawo do korzystania ze wszystkich praw bez względu na płeć urodzenie narodowość rasę wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne 3prawo do szczególnej ochrony ze strony rodziny, społeczeństwa i państwa 4prawo do nazwiska i obywatelstwa gdy ukończyło 13 r.ż. 5prawo do życia i zabezpieczenia społecznego 6prawo do ochrony zdrowia wypoczynku i rozrywki 7prawo do harmonijnego rozwoju w warunkach bezpieczeństwa moralnego i materialnego w rodzinie oraz opieki i państwa w wypadku braku rodziny 8prawo do ochrony przed zaniedbaniem demoralizacją i okrucieństwem 9prawo do nauki 10prawo do korzystania z kultury i twórczego udziału 11prawo do szczególnej opieki i wych. z powodu upośledzenia fiz. i umysł. Lub niedostosowanie społ. 12prawo do ochrony przed wszelkim wyzyskiem i podejmowaniu pracy przed osiągnięciem odpowiedniego wieku oraz specjalnej ochrony pracy w okresie niepełnoletności.
Prawa i obowiązki rodziców reguluje „kodeks rodziny i opieki”
Na władzę rodzicielską składają się trzy elementy: 1 piecza nad dzieckiem 2 reprezentacja dziecka 3 zarządzanie majątkiem dz.
Konsekwencje zaniedbań dz. 1 ograniczenie władzy rodzicielskiej 2 zawieszenie wł. rodzic. 3 pozbawienie wł. rodzic.
Środowisko lokalne to układ czynników geofizycznych i społ. ekonomicznych oddziałujących na człow. w miejscu jego zamieszkania 1 czynn. geofiz. Ukształtowanie terenu, zalesienie, stałe zanieczyszczenia, klimat, flora, fauna, zwartość zabudowy, wysokość bud. 2 czynn. demograficzne gęstość zaludnienia, udział dzieci młodzieży i osób w starszym wieku w populacji społeczeństwa lokalnego, prognozy demograficzne, stan zdrowia, struktura zawodowa mieszkańców, zjawiska patologiczne 3 czynn. ekonomiczne stan i rodzaj uprzemysłowienia, organizacja produkcji rolnej, stopa bezrobocia, poziom materialny ludności, standard budowlany, stan budownictwa, stan komunikacji PKP, PKS.4 czynn. kulturalne tradycje kulturalne, wykształcenie, potrzeby kulturalne, stan infrastruktury i kultury(kino, bibloteki),działalność stowarzyszeń kult.-oświat., miejsca pamięci narodowej.
Czynniki nie sprzyjające wych.1 dezintegracja życia społ.(brak wspólnoty sąsiedzkiej) 2wysoki stopień urbanizacji(przeludnienie) 3izolacja społeczna 4 zanik opinii i kontroli społ. 5 częste zmiany zamieszkania 6zjawiska patologii 7odosobnienie dz. od grup rówieśniczych
Środowiskowy system wych. obejmuje instytucje wychowawcze bezpośrednio i pośrednio w konkretnym środowisku tworzącym wyodrębnioną całość.
Szkoła środowiskowa- cele funkcje: kształcąca, wychowawcza, opiekuńcza, środowiskowa i nadaje im równorzędną rangę. Ramy procesu kształcenia wych. i opieki rozszerza na środowisko lokalne i ponad lokalne, włącza i wykorzystuje siły społ. do realizacji własnych zadań. Stosuje specyficzny mechanizm oddziaływań wychowawczych na dziecko wyrażający się w jednoczesnym występowaniu dwóch rodzajów oddziaływań:- poprzez działania bezpoś. – poprzez działania pośrednie skierowanie na środowisko w którym przebiega życie dz. Jest organizatorem lokalnego systemu wychowawczego.
Organizowanie środ. lokalnego wg Wroczyńskiego wytwarzanie bodźców wartościowych wychowania, kompensowanie braków i ograniczanie lub niwelowanie wpływów ujemnych. To planowe tworzenie instyt. i urządzanie rekreacyjnych i kreatywnych zaspokajających potrzeby aktywności młodej generacji. Organizowanie środ. lokalnego wg A. Kamińskiego to celowe i kompetentne oddziałtwanie na komórki grupy i instyt. społ. występujące w środowisku jednostki zmierzające do ukształ. dla niej tworzenia optymalnych warunków rozwojowych. Organizowanie środ. lokalnego wg teorii organizacji i systemu – układ instyt. działających w danym środ. na pods. ich funkcjonalnego powiązania. Jest to takie przekształcanie wzajemnego stosunku podsystemów do siebie i ich stosunku do systemu a więc takie przekształcenie struktury organizacyjnej aby te podsystemy przyczyniały się w możliwym stopniu do powodzenia całego systemu.
Nauczycielskie normy etyczne : dobrze uczyć, bądź życzliwy dla dziecka, zachowuj się tak jakbyś chciał aby zachowywali się twoi uczniowie, wprowadzaj wartości kultury a także wartości społ- moralne. Rodzaje odpowiedzialności opiekuna nauczyciela:za co odpowiada- za bezpieczeństwo fizyczne i moralne, za organizację pracy, za opiekę nad rozwojem uczniów, za kierowanie wychowawcze. Rodzaje odpowiedzialności : moralna, służbowa, sądowa, karna, cywilna. Kara :powinna być uzasadniona obiektywnie, adekwatna do czynu, karać należy za świadom wykroczenie i proporcjonalne do wykroczenia konsekwentnie, nie może ubliżać godności osób stwarzać możliwości poprawy, karać nie należy nagminnie, powinna być stopniowana, ukarany powinien mieć prawo do rehabilitacji , kara powinna ulec zatarciu. System zabezpieczenia społ. w Polsce wg A. Kamińskiego to system ochrony jednostki przed przeciwnościami losu. Polega na zinstytucjonalizowaniu 3 zasad : ubezpieczenia, zaopatrzeniowej, pomocowej. Główny cel zabezpieczenia społ. zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego- zapewnienie warunków bytu który nie ze swojej winy nie mogą go sobie zapewnić poprzez własną pracę. Zabezpieczenie podstaw materialnego bytu.
Główne działy zabezpieczenia społ.: 1ubezpieczenia społ, 2zaopatrzenie społ, 3pomoc społ.
1Jednorazowe świadczenia: – zaś. porodowy, pogrzebowy, odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, lub śmierć w wypadku przy pracy lub chorobę zawodową. Krótko okresowe świadczenia:- zaś. chorobowy, macierzyński, wychowawczy, opiekuńczy, wyrównawczy, świadczenia rehabilitacyjne. Długo trwałe świadczenia:- emerytalne, renta inwalidzka, renta rodzinna, zasiłek rodzinny, dodatek kombatancki, dodatek za tajne nauczanie, dodatek pielęgnacyjny.
2 a)świadczenia przyznawane w związku z obroną kraju i spełnianiem obowiązków obywatelskich-zaopatrzenie indywidualne wojska i wojskowych, b)świadczenia związane z zasadniczą służbą wojskową, c) świadczenia w związku z udzielaniem pomocy policji, UOP, lub straży granicznej.
Formy pomocy społecznej: a) materialna: -finansowa, w naturze( rzeczowa) b) pomoc doradcza i administracyjna(poradnictwo) c) usługi d) interwencja kryzysowa e) szczególne formy pomocy(umieszczenie w DPS , w rodzinach zastępczych, organizowanie świetlic, pogrzebu) f) praca socjalna.
Ped. Społ jako dyscyplina akademicka wg R. Wroczyńskiego ped. społ analizuje wpływy wychowawcze których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania tego środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowanka wg A. Kamińskiego ped społ zajmuje się osobami i zbiorowościami wszystkich kategorii wieku wymagającymi opieki lub pomocy w rozwoju oraz instytucjom realizującym te zadania z zakresu opieki wg A. Przecławskiej ped społ to środowiskowe uwarunkowania procesu wychowawczego rozpatrywana pod kątem dobra wychowanka. Główne zadania badawcze 1 zad. o charakterze opisowym – opis dialogowy wybranego wycinka rzeczywistości rozpoznanie i opis sytuacji rodzinnej sytuacji szkoły. 2 zad. o charakterze analityczno- wyjaśniającym-uogólnienie wyników badań poszukiwanie związków pomiędzy faktami 3 zad. normatywno- praktyczne- określenie rzeczywistości jaka być powinna to wyznacza cel pedagoga społ. praktyczny wiąże się z formowaniem wniosków. Aparatura językowo- pojęciowa: 1 pojęcia zapożyczone- wychowanie, studium ind. przypadku, wzorce, środowisko. 2 własne pojęcia podstawowe- 3 pojęcia pochodne- środowisko 4 warsztat badawczy- metoda badawcza- całokształt postępowania, działania zmierzające do rozwiązania problemu społecznego. Metody badawcze:1 met. indywidualnego przypadku- gdy chcemy opisać dziecko z domu dziecka 2 sondaż diagnostyczny- gdy interesują nas postawy opinie zdanie- stosujemy sondaż 3monografia pedagogiczna- gdy chcemy opisać DPS Techniki badawcze służą do:- gromadzenia materiału, opracowania(pomiar).Narzędzia badawcze: przedmioty służące do gromadzenia materiału empirycznego: – kwestionariusz wywiadu, magnetofon, aparat, długopis.
Ze względu na przedmiot badań ped. społ. jest nauką społeczną. Ze względu na stawiany problem jest nauką praktyczną. Ze względu na sposób uzasadniania twierdzeń jest nauką empiryczną.
Wychowanie-świadomy celowy proces zmierzający do kształtowania osobowości bądź wybranej sfery wychowania.
a) współdziałanie podmiotu i przedmiotu wychowania dla realizacji określonego celu wychowania b) proces, rezultat procesu i swoisty rodzaj komunikacji społecznej.
Proces-stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju dziecka. Rezultat procesu człowiek dobrze wychowany lub źle. Swoisty rodzaj komunikacji społ. przekazanie informacji, werbalny- niewerbalny, aby miało miejsce wych. musi być przekazanie informacji gdzie osoba która przekazuje ma na celu wywołanie trwałych zmian, te zmiany mogą się wyrażać w : przyroście wiedzy, zmianie opisu poglądów, nabycie określonych umiejętności, we wzroście zainteresowania danym problemem.
Zadania wychowania wg Radlińskiej- człowiek to istota biosocjokulturalna – wzrost, wrastanie w społeczeństwie.
Rozwój biologiczny wymaga właściwej pielęgnacji, wyrównywaniu braków oraz pobudzanie rozwoju poprzez korzystne warunki.
Wzrastanie w społeczeństwie- pełnienie poszczególnych ról- rola ucznia itp.
Rozwój społ. wymaga sprzyjających sytuacji interpersonalnych i grupowych oraz takiego dostosowania się jednostki do grup które by zarazem przezwyciężało niekorzystne w niej sytuacje społ. przez dokonanie odpowiednich melioracji lub wyboru nowych kręgów stycznościowych. Wychowanie trwa przez całe życie.
Środowisko życia człowieka: otoczenie- wszystko co nas otacza, wywiera wpływ na człowieka. Środowisko jest częścią otoczenia. Wg Cachowskiego środ. danego podmiotu współtworzą wszystkie te elementy rzeczywistości na które są wrażliwe wejścia tego podmiotu i na które kierują swe oddziaływania jego wyjścia. Wg F. Znanieckiego środowisko to ogół grup i jednostek z którymi osobnik styka się prywatnie osobiście lub rzeczowo przelotnie lub trwale. Wg W. Okonia środ.to wzglednie trwały układ jednostek i grup społ. wywołujących aktywność osobnika i wywierających wpływ na jego zachowanie. Wg K. Sośnickiego środ. wychowawcze to ogół sytuacji wychowawczych (tox wszystkie warunki które działają na jednostkę i powodują w niej określone przeżycia psychiczne). Wg H. Rowid środ. to zespół podniet czynności i sytuacji wyzwalającychw duszy dziecka energie twórcze i przeżycia z których buduje ono swój świat wewnętrzny i które pobudzają je do aktywności właściwej fazom rozwojowym. Wg H. Radlińskiej środ. to zespół warunków wśród których bytuje jednostka i czynników oddziaływujących stale lub przez dłuższy czas.
Wg A. Kamińskiego środ. to te elementy rzeczywistości przyrodniczej społecznej i kulturalnej które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas albo krótko lecz ze znaczną siłą jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją podniet. Środ. wych to środ. o celowo ukierunkowanym oddziaływaniu wychowawczym. Klasyfikacja środ.
1.ze względu na charakter rzeczywistości (rodzaj bodźców) – przyrodnicze, społeczne, kulturowe.
2.ze względu na stopień decydowania podmiotu o swoim środowisku – środ. pierwotne(rodzina),-wtórne(sami tworzymy to środowisko)
3.ze względu na zasięg terytorialny – lokalne, regionalne, naród, kompleks kulturowy, cywilizacja ogólnoludzka.
4.ze względu na cechy terytorialne- środ. miejskie, wiejskie.
Klasyfikacja środ. wg Radlińskiej : bliższe, dalsze; obiektywne, subiektywne; materialne, niematerialne.
