Wydalanie – (ekskrecja) polega na usuwaniu z organizmu zbednych w tym szkodliwych, produktow metabolizmu, glownie zwiazkow azotowych, powstajacych w wyniku degradacji aminokwasow i zasad azotowych, wchodzacych w sklad kwasow nukleionowych.
Zasadniczymi zwiazkami azotowymi bedacymi produktami metabolizmu, wydalanymi z organizmu sa:
-amoniak
-mocznik
-kwas moczowy
Wykazuja one rozny stopien toksycznosci i zozonosci budowy chemicznej…
Najbardziej toksyczny jest amoniak a najmniej kwas moczowy.
W ramach przemian aminokwasow z punktu widzenia wydalania istotny jest proces dezaminacji prowadzacy w koncowycm efekcie do utworzenia amoniaku i ketokwasu:
COOH COOH
| dezaminacja |
H2N -C- H ————-> NH3 + C=O
| |
R R
aminokwas amoniak ketokwas
Amoniak jako zwiazek silnie toksyczny, musi byc szybko wydalony z organizmu badz przeksztalcony w zwiazek mniej toksyczny, co wymaga zuzycia energii.
Podstawowy szlak rozkladu zasad purynowych prowadzi do utworzenia kwasu moczowego, ktory jest dla niektorych organizmow koncowym produktem metabolizmu tych zwiazkow wydalanym z moczem.
Zwierzeta wydalajace amoniak nosza nazwe amoniotelicznych. Jest to zwiazek doskonale rozpuszczany w wodzie.
Czesc zwierzat ladowych, jak plazy i ssaki, wydala mocznik, i te nazywaja sie ureotylicznymi. Pierwszym etapem powstawania mocznika jest synteza karbamylofosforanu z amoniaku i CO2 z wykorzystaniem ATP.
O
||
NH4 +CO2 +2ATP ——-> H2N – C – O ~ P +2ADP +Pi
enzymy
Karbamylofosforan zostaje wlaczony w cykl mocznikowy, inacezj onitynowy (cykl przemian aminokwasow, glownie niebialkowych). Enzymy cyklu mocznikowego sa zlokalizowane w mitochondriach, pozostajac w pewnym zwiazku z cyklem cytrynianowym.
Zwirzeta ladowe prowadzace najoszczedniejsza gospodarke wodna wytwarzaja najkosztowniejszy energetycznie kwas moczowy i te nosza nazwe – urykotelicznych
