Nazwa epoko „średniowiecze” wywodzi się od łacińskiego zwrotu „media aetas” = „wieki średnie” i nadali ją tej epoce twórcy renesansowi na przełomie XV/XVI w. Miała ona sugerować pośredniości epoko pomiędzy tym co autentyczne a tym co renesansowe.Używaną ją więc w sensie pejroratywnym, czyli negatywnym.Oprócz tej nazwy funkcjonuje również metaforyczne okreslenie średniowiecza jako wieków ciemnych (nazwa ta podkreśla odejście od światłych założeń epoki antycznej, upadek wzorców proponowanych przez tę epokę, ale również jej tajemniczość i niejednoznaczność).Inna nazwy związane są z dominacją dwóch sił w średniowieczu: cesarstwo i kośćiół. W związku z tym mówi się o średniowieczu jako o epoce miecza i krzyża bądź korony i tiary.
