Maria Skłodowska-Curie herbu Dołęga (ur. 7 listopada 1867r. w Warszawie, zm. 4 lipca 1934r. w Passy), światowej sławy uczona narodowości polskiej. Obywatelka polska i francuska, większość życia spędziła we Francji, tam też rozwinęła swoją karierę naukową. Zajmowała się badaniami z zakresu fizyki i chemii. Żona Pierre’a Curie, matka Eve Curie i Irene Joliot-Curie.
Do jej największych dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków: radu i polonu. Pod jej osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze w świecie badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Była prekursorem nowej gałęzi chemii – radiochemii.
Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Henriego Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w roku 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu. Do dziś pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie.
Urodziła się w Warszawie, jako ostatnie, piąte dziecko w rodzinie, ojciec Władysław wykładał matematykę i fizykę w gimnazjum, matka Bronisława Bogucka była przełożoną szkoły żeńskiej. (W domu, w którym mieszkali, przy ulicy Freta na Nowym Mieście, znajduje się Muzeum).
Mania od dzieciństwa wyróżniała się niezwykłą pamięcią, kształciła się początkowo na pensji prywatnej, a następnie w gimnazjum rządowym w Warszawie, które ukończyła w roku 1883 z wyróżnieniem, dostała złoty medal. Kiedy rodzina znalazła się w tarapatach finansowych, na skutek nietrafnych inwestycji ojca, podjęła pracę jako nauczycielka. W latach 1884-85 studiowała na nielegalnym Uniwersytecie Latającym, przygotowując się do podjęcia studiów. W wieku 18 lat przyjęła posadę guwernantki na wsi pod Płockiem, aby swymi zarobkami przyczynić się do opłacenia studiów medycznych swej siostry Bronisławy w Paryżu. W roku 1890 uzyskała dostęp do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, gdzie kierownikiem pracowni fizycznej był jej kuzyn Józef Bogucki, tam opanowała podstawy analizy chemicznej i zetknęła się z pracą naukowo-badawczą. Rok później wyjechała na studia do Paryża i dostała się na Sorbone.
Mieszkała w Łacińskiej dzielnicy, na jednym z poddaszy, w bardzo skromnych warunkach, dzięki niezmordowanej pracy uzyskała Licencjat z fizyki licence es sciences phisiques z pierwsza lokatą. W 1893 roku rozpoczęła pracę w laboratorium Lippmana. W następnym roku otrzymała Licencjat z matematyki licence es sciences matematiques z druga lokatą.
W tym czasie poznała wybitnego naukowca, fizyka Pierre’a Curie (1859-1906), z którym połączyło ją uczucie i wspólne zainteresowania, w 1895 roku wyszła za niego za mąż. Małżeństwo to zapoczątkowało współpracę naukową, która wkrótce miała nabrać światowego znaczenia. Dwa lata po ślubie w 1897roku przyszła na świat ich pierwsza córka Irene. W 1898 roku Skłodowska wydała swoją samodzielną pracę: Własności magnetyczne zahartowanej stali.
W 1886 roku Henri Becquerel odkrył nowe zjawisko: promieniowanie wysyłane przez sole uranu, podobne do promieniowania rentgenowskiego. Ta niezwykle ciekawa właściwość przyciągnęła uwagę Marii, rozpoczęła sama pierwsze badania, prowadziła pomiary analizując najrozmaitsze minerały, między innymi blendę smolistą, która niespodziewanie wykazała znacznie silniejszą aktywność niż sole uranu Becquerela. Wszystko stało się jeszcze bardziej zagadkowe, gdy i w inny pierwiastku, w torze, zaobserwowała również właściwości promieniotwórcze.
Okazało się, że wyniki, do jakich mnie ta praca doprowadziła, odsłaniają widoki tak ciekawe, że pan Curie, odstępując od swych robót, będących w toku, przyłączył się do mnie i odtąd wspólnie nasze usiłowania skierowaliśmy ku wydobyciu nowych ciał promieniotwórczych i ich zbadaniu.
Tak wspominała początki wielkiego odkrycia Maria we wstępie do swej rozprawy doktorskiej Badanie ciał radioaktywnych. Małżonkowie Curie kontynuowali odtąd wspólnie pracę nad tym zagadnieniem. Podczas systematycznych badań minerałów zawierających uran i tor stwierdzili, że niektóre z nich wykazują większą promieniotwórczość niżby to wynikało z zawartości w nich tych pierwiastków. Wyrazili przypuszczenie, że minerały te zawierają w sobie inne, silniejsze pierwiastki od dotychczas znanych.
W 1898r. Maria opublikowała doniesienie o dotychczasowych wynikach badań, a po odkryciu substancji, którą wraz z Pierre’em proponowali nazwać polonem (Po), zaproponowali też, by studiowane przez nich zjawisko nazwać promieniotwórczością.
Wysiłki przez nich podejmowane w celu wyodrębnienia radu (Ra), nowego, nieoczekiwanego pierwiastka znajdującego się w blendzie smolistej, stały się przedmiotem legendy naukowej. Były też dowodem uporu i poświęcenia Marii. Pracując dzień i noc w dziurawej szopie, napotykali na „niesłychane trudności z powodu zupełnie nieodpowiednich warunków, braku odpowiedniego miejsca do pracy, braku pieniędzy i pracowników”.
W 1899r. państwo Curie odwiedzili Polskę, spotykali się w Zakopanem z rodziną, siostra Marii, lekarka Bronisława Dłuska, budowała wtedy w Zakopanem sanatorium dla chorych na płuca.
W 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Fizyki Curie przedstawili sprawozdanie, w którym opisali swoje dotychczasowe badania. Kończyło się ono ważnym pytaniem: Co jest źródłem energii promieni Becquerela? Czy pochodzi ona z ciał promieniotwórczych, czy też z ich otoczenia?
Uran spontanicznie emitował energię, nawet gdy był badany w próżni. Wydawało się zatem, że źródłem energii są jakieś procesy zachodzące wewnątrz atomów, a nie reakcje chemiczne. Wniosek ten, wysunięty przez Marię, miał doniosłe znaczenie, i właśnie to spostrzeżenie zaskarbiło jej uznanie naukowców.
Od jesieni tego samego roku Maria pracowała w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres, jako pierwsza profesor kobieta, uczyła przyszłe nauczycielki żeńskich szkół licealnych.
W 1903r.otrzymała doktorat i jako pierwsza kobieta nagrodę Nobla z fizyki wraz z mężem i Becquerelem właśnie za pracę nad promieniotwórczością.
Od 1904r. kierowała laboratorium przy katedrze fizyki prowadzonej przez męża na Sorbonie. W tym samym roku rodzina Curie powiększyła się o jeszcze jedną córkę Ewę. W 1906 roku Pierre, wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziału Nauk, uległ tragicznemu wypadkowi, został stratowany przez wóz konny. Po jego śmierci Maria objęła katedrę fizyki, a w 1908r. została profesorem tytularnym. W 1910 roku opublikowano jej podstawową pracę o promieniotwórczości, w tymże roku otrzymała (z pomocą francuskiego chemika Andr-Luisa Debierne) metaliczny rad.
W 1911 roku uczestniczyła w I Kongresie Solvajowskim w Brukseli, gdzie spotkała najwybitniejszych naukowców epoki, między innymi Alberta Einsteina, M.K. Planc’a, Paula Langevin’a i Henry’ego Poincar. Latem tego roku skrajnie prawicowe pisma, taki jak „L’Oeuvre”, „Le Journal”, „La Libre Parole”, rozpętały na cały kraj i świat dziką nagonkę z powodu jej romansu ze swoim współpracownikiem, fizykiem Paulem Langevin (1872-1946), człowiekiem żonatym i dzieciatym. Doszło do tego, że poszczute przez prasę tłumy oblegały jej dom w Sceaux tak, że musiała uciec z miasta wraz z córeczkami. Prawie cała elita intelektualna Francji, Europy i USA stanęła w jej obronie.
W listopadzie przyznano jej – jako pierwszej w świecie – drugą nagrodę Nobla, tym razem z chemii, za pracę nad własnościami chemicznymi i fizycznymi polonu i radu oraz za pracę dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych.
W 1912 roku Delegaci Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, pod przewodnictwem Henryka Sienkiewicza, namawiali bezskutecznie Marię do powrotu do Polski. Odmówiła nie tylko z powodów złego stanu zdrowia i obawy, że nie zdoła zorganizować nowej pracowni radiologicznej, ale także z powodu planów związanych ze zorganizowaniem budującego się w Paryżu instytutu imienia jej męża. Udało jej się tego dokonać w 1914 roku, założyła Instytut Radowy i pracowała w nim aż do śmierci.
W 1964 roku w Instytucie zostało otwarte Muzeum Curie dedykowane całej rodzinie: Mari, Pierre’owi, ich córce Irenie i zięciowi Fdric’owi Joliot-Curie, czwórce wybitnych naukowców i pięciokrotnym noblistom.
Kiedy wybuchła I wojna światowa Maria wraz z córką Ireną zorganizowały wojskowe ruchome stacje służby rentgenologicznej, w których same brały aktywny udział i szkoliły do ich obsługi personel. Po zakończeniu działań wojennych Maria napisała książkę na ten temat.
W następnych latach wytrwale kontynuowała badania naukowe dedykując się badaniom nad promieniotwórczością polonu, aktynu i izotopu toru, pracowała w Instytucie Radowym, jednocześnie dużo podróżowała, uczestniczyła w licznych konferencjach i zjazdach naukowych. W międzyczasie, w 1918roku, Irene uzyskała licencjat z fizyki i została jej asystentką.
W 1921 roku, dzięki amerykańskiej dziennikarce Marie Mattingley-Moloney, redaktorce pisma „The Delineator”, wyjechała z córkami do USA, tam spotykała się z prezydentem Warrenem G. Hardingiem. Otrzymała wtedy w prezencie od amerykańskich kobiet gram radu zamknięty w szkatułce, do której złoty kluczyk wręczył jej prezydent Harding. W 1922 roku Maria pracowała na rzecz Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie, została też członkinią Akademii Medycyny.
Nigdy nie zapomniała o Polsce, dzięki jej bezpośredniej pomocy w warszawskiej Pracowni Radiologicznej mogły rozwinąć się badania naukowe. W 1925 roku przybyła do kraju i wzięła udział w poświęceniu kamienia węgielnego pod Instytut Radowy w Warszawie. Spotkała się wtedy z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim oraz wieloma polskimi fizykami i chemikami. Tego samego roku Irene obroniła pracę doktorską zatytułowaną Badania nad promieniami alfa polonu.
W 1929 roku po raz kolejny Maria odwiedziła USA. Przez kilka dni mieszkała w Białym Domu. Pod opieką Owena D. Younga zwiedziła Uniwersytet św. Wawrzyńca i brała udział w jubileuszu Edisona.
Przyjechała znowu do Polski w 1932 roku na otwarcie Instytutu Radowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, powstałego dzięki składkom całego społeczeństwa, pierwszą dyrektorką została jej siostra Bronisława Dłuska. Wzięła także udział w inauguracji szpitala należącego do Instytutu. W czasie tego pobytu ofiarowała 1 gram radu dla potrzeb leczniczych, a pieniądze na cenny dar o wartości około 80.000$ zebrała wśród kobiet z amerykańskiej Polonii w czasie pobytu w Ameryce w 1929 roku. Instytut do II wojny światowej prowadził zarówno działalność leczniczą jak i naukową.
W 1933r. prowadziła ostatnie wykłady na Sorbonie. W 1934 roku zaczęły wyraźnie występować u niej objawy anemii złośliwej (białaczki). Zmarła 4 lipca 1934 roku w sanatorium Sancellemoz w Sabaudii na skutek choroby spowodowanej długoletnią pracą z substancjami promieniotwórczymi, była pierwszą ofiarą radioaktywności. Pochowano ją w Sceaux pod Paryżem, obok męża. W 1995r. doczesne szczątki Piotra i Marii przeniesiono do paryskiego Panteonu (gdzie już od dawna spoczywał Paul Langevin).
Wyrazem uznania świata dla osiągnięć wielkiej uczonej były liczne nagrody i odznaczenia, doktoraty honorowe wielu wyższych uczelni i członkostwa honorowe wielu towarzystw naukowych. Prace Marii Skłodowskiej-Curie stanowiły punkt wyjścia do zrozumienia budowy materii i odkrycia energii jądrowej.
W 1938r. ukazała się drukiem we Francji opracowana przez Ewę Curie biografia jej matki, miała ona także kilkanaście wydań w Polsce.
Maria Salomea urodziła się w Warszawie 7 listopada 1867r. Była najmłodsza z pięciorga dzieci Bronisławy z domu Boguckiej i Władysława Skłodowskich. Jej ojciec pochodził z podupadłej rodziny szlacheckiej, był nauczycielemfizyki, a matka przełożoną pensji. Rodzina Marii, a zwłaszcza matka była głęboko wierzącą i praktykującą katoliczką. Bronisława Skłodowska chorowała na gruźlicę i z tego powodu wystrzegała się kontaktów fizycznych ze swoimi dziećmi. Maria wychowana w ten sposób była bardzo powściągliwa w okazywaniu uczuć swoim córkom. W 1876r. Bronisława zmarła,a dziewięcioletnia Maria popadła wówczas w głęboką depresję, zniechęciła się także do religii, w wyniku czego do końca życia pozostała ateistką.
W 1877r. Maria rozpoczęła naukę w gimnazjum, które ukończyła w 1882r. W czasie kiedy Maria zdobywała wykształcenie, Polska była pod zaborami. Maria musiała znosić w gimnazjum rozmaite szykany i mimo znakomitych wyników w nauce (w wieku 15 lat zdobyła złoty medal), odmówiono jej wstępu na wyższą uczelnię. Kontynuowała naukę w Warszawie na Uniwersytecie Latającym. Wspólnie ze swoją siostrą Bronią postanowiły dokończyć studia w Paryżu. Aby zdobyć na ten cel środki finansowe Maria w 1886r. podejmuje pracę jako guwernantka.
W 1890r. Maria poprzez swego kuzyna J. J. Boguskiego, kierownika Pracowni Fizycznej, uzyskuje dostęp do laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Rok później spełnia się wielkie marzenie Marii – wyjeżdża do Paryża. Zdaje z doskonałymi wynikami egzaminy wstępne i zostaje przyjęta na Uniwersytet Paryski. W 1893r. za bardzo dobre oceny uzyskała stypendium naukowe oraz magnaceum laude z fizyki, a rok później z matematyki. Była pierwszą kobietą, która zdobyła na Sorbonie stopień naukowy z fizyki.
Początkowo Maria zamierzała wrócić do Polski w nadziei, że może uda jej się przyczynić do poprawy sytuacji w ojczyźnie. Jednak krótki pobyt w domu w 1894r. uświadomił jej nierealność tych zamierzeń. Postanowiła pozostać we Francji, gdzie właśnie poznała Pierre`a Curie, młodego naukowca, kierownika laboratorium. Znajomość ta przerodziła się w miłość i 26 lipca 1895r. wzięli ślub cywilny, nie wymienili nawet obrączek, a miesiąc miodowy spędzili zwiedzając Francję na rowerach.
Pierre Curie urodzony w 1859r., był osiem lat starszy od Marii. Żona pisała o nim: „Nie można było się z nim kłócić, ponieważ nigdy się nie złościł”. Po ślubie zamieszkali przy Rue de la Claciere w Paryżu, w skromnie wyposażonym mieszkaniu, ponieważ Maria zajęta pracą nie miała ochoty zajmować się domem. 12 września 1897r. Maria urodziła córkę Irenę.
Odkrycie promieni X i badania tajemniczych własności uranu, radykalnie wpłynęły na kierunek rozwoju fizyki, a także na życie Marii Curie. Na początku 1897r. postanowiła w pracy doktorskiej zająć się promieniami Becquerela. Prowadziła pomiary, a ponadto badała najrozmaitsze minerały, między innymi blendę smolistą wydobywaną od stu lat w rejonie Jachymowa, wówczas w Niemczech. Okazało się, żeblenda smolista wykazuje znacznie większą aktywność niż uran Becquerela. Wszystko to stało się jeszcze bardziej zagadkowe, gdy Maria stwierdziła, że pierwiastek tor jest również promieniotwórczy.
W kwietniu 1898r. opublikowała doniesienie o wynikach badań. W tym samym roku prof. G. Lippmann zaproponował Marii napisanie pracy naukowej „Własności magnetyczne zahartowanej stali”. Kiedy Maria wraz z mężem odkryła nawy pierwiastek postanowiła nazwać go polonem na cześć Polski, która wówczas była pod zaborami. Wydawało się, że promienie Becquerela stanowią część zjawiska o dużym zasięgu. Małżonkowie zaproponowali by zjawisko to nazwać promieniotwórczością. Wysiłki podejmowane przez Marię i Pierre`a w celu wyodrębnienia radu – nowego pierwiastka znajdującego się w blendzie smolistej stały się legendarne. Były też dowodem uporu i poświęcenia Marii. Pracując dzień i noc w dziurawej szopie, napotykali na „niesłychane trudności z powodu zupełnie nieodpowiednich warunków – pisała później Maria – braku odpowiedniego miejsca do pracy, braku pieniędzy i pracowników”. Mimo ciężkiej harówki „ciągle rozmawialiśmy o naszej pracy, bieżącej i przyszłej. Gdy marzyliśmy, kubek gorącej herbaty, wypity przy piecu, poprawiał nam humory. Żyliśmy całkowicie pogrążeni w pracy, jak we śnie”.
W 1899r. Maria wraz z mężem przyjeżdża do Polski do Zakopanego. Tutaj jej siostra Bronisława Dłuska buduje sanatorium dla chorych na płuca. W Zakopanym spotyka się cała rodzina. W 1900r. na Międzynarodowym Kongresie Fizyki Pierre i Maria Curie przedstawili sprawozdanie, w którym opisali swoje badania. Kończyło się ono ważnym pytaniem: „Co jest źródłem energii promieni Becquerela? Czy pochodzi ona z ciał promieniotwórczych, czy też z ich otoczenia?” Uran spontanicznie emitował energię, nawet gdy był w próżni. Wydawało się zatem, że źródłem energii są jakieś procesy zachodzące wewnątrz atomów, a nie reakcje chemiczne. Wniosek ten, wysunięty przez Marię Curie, miał doniosłe znaczenie i właśnie to spostrzeżenie zaskarbiło jej uznanie naukowców. Na podstawie tej uderzającej hipotezy z nastaniem XX w. została ujawniona tajemnica budowy atomu.
W październiku 1900r. Maria rozpoczęła pracę w Wyższej Szkole Normalnej w Serwes jako pierwsza kobieta-profesor. Pracowała w szkole, w której kształcą się nauczycielki żeńskich szkół licealnych do 1905r. W 1902r. zmarł ojciec Marii. W tym samym roku Maria ustala własności radu.
W 1903r. małżonkowie Curie oraz H. Becquerel otrzymali za swą pracę Nagrodę Nobla. Początkowo do nagrody zgłoszony został tylko Pierre, jednak doceniał on wielkie zasługi swojej żony, podjął więc usilne starania o włączenie do nagrody Marii. Z dnia na dzień małżonkowie stali się sławni. 6 grudnia 1903r. Maria urodziła córkę Ewę. 9 kwietnia 1906r. na moście Pont Neuf w Paryżu Pierre zostałpotrącony przez rozszalałego konia, a gdy upadł koła pędzącego wozu roztrzaskały mu czaszkę. Zrozpaczona Maria przyjęła stanowisko męża na Sorbonie i została pierwszą kobietą-profesorem na tym uniwersytecie. Pierwszy wykład, wygłoszony po południu, po odwiedzeniu grobu Pierre’a, był dla niej ciężkim przeżyciem.
W 1910r. Maria otrzymuje metaliczny rad. Polonu niestety nie udało jej się wyodrębnić osobiście. Pierwiastek ten w czystej postaci wyodrębniono w jej laboratorium i dokonano na nim szeregu eksperymentów. 29 października 1911r. Maria uczestniczy w I Kongresie Solvajowskim w Brukseli. W tym samym roku prasa codzienna oskarżyła Marię o romans z Paulem Langevinem, naukowcem zatrudnionym w laboratorium państwa Curie. Podzielał on większość politycznych i społecznych przekonań małżonków. Skandal, jaki wybuchł, był przejawem nietolerancji i splótł się typowymi zarzutami wysuwanymi przez reakcyjną część społeczeństwa; ujawnił się także wrogi stosunek do nauki ogólnie.
Wkrótce potem Maria Skłodowska Curie otrzymała po raz drugi Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii za odkrycie nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym. 6 maja 1912r. Maria spotyka się z Delegatami Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, którym przewodniczy H. Sienkiewicz. Delegaci namawiali Marię do powrotu do Polski. Propozycja była dla Marii kusząca, jednak uczona nie mogła zdecydować się na opuszczenie Paryża z powodu złego stanu zdrowia, który rodził wątpliwość czy będzie mogła pracować naukowo, a tym bardziej czy zdoła zorganizować pracownię radiologiczną w ojczyźnie Maria poczuwała się także do zorganizowania budującego się właśnie w Paryżu Instytutu Radowego im. Pierre`a Curie. Tłumacząc powody Maria odmówiła przyjazdu do kraju. Nie oznaczało to jednak braku chęci pomocy. Wręcz przeciwnie 16 maja na adres Towarzystwa Maria przesłała kosztorys urządzenia pracowni. Postanowiono 1 sierpnia 1913r. otworzyć Pracownię Radiologiczną w Polsce, a Marię mianować jej kierownikiem. Wybuch wojny w 1914r. przerwał łączność Marii z pracownią w Warszawie. W tym okresie Maria zajmuje się organizacją wojskowego lecznictwa radiologicznego.
W 1919r. Maria rozpoczyna pracę w Instytucie Radowym w Paryżu. Rok później odwiedza ją dziennikarka amerykańska Missy Maloney. Organizuje ona pobyt uczonej w USA. 28 maja 1921r. Maria wraz z córkami po raz pierwszy wyjeżdża do USA. Spotyka się tam z prezydentem Hardingiem Warrenem Camalielem, który wręcz Skłodowskiej złoty kluczyk do szkatułki, w której jest niezwykle cenny 1 gram radu. Podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych uczona spotkała się z bardzo życzliwym przyjęciem.
W 1922r. Maria bierze udział w pracach Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie. Rada Ligi Narodów mianuje Marię członkiem tej komisji (później zostaje jej wiceprzewodnicząca). Rok później Parlament Francuski przyznaje Marii dożywotnią pensję. W1925r. Maria bierze udział w uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego pod instytut Radowy w Warszawie. Spotkała się tam z prezydentem S. Wojciechowskim oraz polskimi fizykami i chemikami.
W październiku 1929r. Maria po raz drugi wyjeżdża do USA. Jest gościem prezydenta Hoove Clarka. Ameryka darowuje Marii drugi gram radu. 4 lipca 1934r. wskutek anemii złośliwej wywołanej napromieniowaniem Maria Skłodowska Curie umiera. Pochowana została obok męża na cmentarzu w Sceaux.
W 1935r. ze składek całego społeczeństwa powstał w Warszawie Instytut Radowy, któremu Maria wcześniej podarowała 1 gram radu wart 80000 dolarów. Starsza córka Marii Irena pracując wraz z mężem F. Joliot odkryła sztuczną promieniotwórczość, za co w 1935r. otrzymali Nagrodę Nobla. Młodsza Ewa została pisarką, biografia napisana przez Ewę jest podstawowym źródłem informacji o życiu Marii Skłodowskiej Curie. Gdy małżonkowie Curie rozpoczynali badania, nie uświadamiano sobie jeszcze niebezpieczeństwa, jakie niesie promieniowanie. Oszołomieni nowymi, odkrytymi przez siebie pierwiastkami, nie zachowywali ostrożności. Pierre nosił w kieszeni probówkę z roztworem związków radu, skutkiem czego cierpiał z powodu poparzeń, które, jak zauważył, goiły się bardzo powoli. Maria trzymała obok łóżka jarzące się substancje promieniotwórcze. Już przed śmiercią Pierre’a u obojga wystąpiły oznaki choroby popromiennej, a w późniejszym okresie życia Maria miała najrozmaitsze problemy ze zdrowiem, które usiłowała utrzymywać w tajemnicy. Jeszcze dziś jej notesy laboratoryjne wykazują dużą radioaktywność.
Lata 1890-1891 Maria Skłodowska uzyskuje dostęp do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Kierownikiem Pracowni Fizycznej w Muzeum był kuzyn Marii – Boguski Józef Jerzy (1853-1933) – fizykochemik. W latach 1875-1876 Józef Boguski był asystentem Dmitrija Mendelejewa (1834 -1907). Po powrocie do Polski Józef Boguski utrzymywał przyjacielskie stosunki ze swoim nauczycielem, posyłał jemu nowe prace i komunikaty o planach naukowych. Józef Boguski w liście wysłanym w 1898r. do Dmitrija Mendelejewa poinformował go o odkryciu polonu i radu przez Marię Skłodowską-Curie.
1891r. wyjazd Marii Skłodowskiej na studia do Paryża
1893r. Maria Skłodowska uzyskuje licencjat z fizyki
1894r. Maria Skłodowska uzyskuje licencjat z matematyki
1895r. (26 lipca) małżeństwo Marii Skłodowskiej z Pierre Curie.
1897r. (12 wrzesień) urodziny córki Ireny.
Irena Curie w 1918r. uzyskuje licencjat z fizyki; zostaje asystentką Marii Skłodowskiej-Curie. W 1925r. Irena Curie broni pracy doktorskiej pt. „Badania nad promieniami alfa polonu”. W 1934r. Irena Joliot-Curie wraz z mężem Frederickiem Joliot-Curie dokonuje odkrycia zjawiska sztucznej promieniotwórczości. W 1935r. wraz z mężem Irena zostaje laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (przyznaną za syntezy nowych pierwiastków promieniotwórczych). Irena Joliot-Curie i Frederic Joliot-Curie mieli dwoje dzieci: córkę Helenę (została badaczem jądrowym) i syna Pierre(został biofizykiem). Irena Joliot-Curie zmarła na białaczkę 17 marca 1956 roku w wieku 59 lat.
1898r. pierwsza samodzielna praca naukowa Marii Skłodowskiej-Curie zaproponowana przez prof. Gabriela Lippmanna „Własności magnetyczne zahartowanej stali”.
1898r. odkrycie polonu i radu przez małżonków Curie.
1899r. Maria Skłodowska-Curie po raz pierwszy od zamążpójścia przebywa w Polsce w Zakopanem. Towarzyszy jej mąż – Pierre Curie. Spotyka się tam z rodziną, między innymi z bratem Józefem, siostrą – Bronisławą i ojcem – Władysławem. Siostra Marii Skłodowskiej-Curie – dr Bronisława Dłuska buduje w Zakopanem sanatorium dla chorych na płuca.
1900-1905r. Od października 1900r. Maria Skłodowska-Curie pracuje w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres, jako pierwsza profesor – kobieta. W szkole kształcą się przyszłe nauczycielki żeńskich szkół licealnych. Wśród wykładowców byli najwybitniejsi uczeni Sorbony i College de France.
1902r. umiera ojciec Marii Władysław Skłodowski.
1902r. Maria Skłodowska Curie ustala własności radu.
1903r. Maria Skłodowska Curie broni pracy doktorskiej (czytaj niżej).
1903r. Maria Skłodowska Curie zostaje laureatką Nagrody Nobla z Fizyki za odkrycie promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych.
1904r. (6 grudzień) urodziny córki Ewy.
W 1938r. ukazała się drukiem we Francji opracowana przez Ewę Curie biografia Marii Skłodowskiej-Curie. Książka Ewy Curie miała także kilkanaście wydań w Polsce. W czasie II wojny światowej Ewa Curie działała w Siłach Zbrojnych Wolnej Francji. Była korespondentem wojennym wielu dzienników amerykańskich, a także jednym z Dyrektorów „Paris-Presse”. Jej mąż Henri Labouisse był ambasadorem USA w Grecji, później Dyrektorem Generalnym United Nations Childrens Found. W 1956r Henri Labouisse odbierał przyznaną organizacji UNICEF pokojową Nagrodę Nobla. Ewa Curie-Labouisse mieszka w USA.
1906r. (19 kwiecień) tragiczna śmierć męża Pierra Curie; objęcie Katedry Fizyki na Sorbonie.
1910r. Maria Skłodowska-Curie otrzymuje metaliczny rad; Polonu Maria Curie nie wyodrębniła. Wyodrębniono jednak ten pierwiastek w czystej postaci w jej laboratorium i dokonano z nim szereg ciekawych eksperymentów.
1911r. (29 październik) Maria Skłodowska-Curie uczestniczy w I Kongresie Solvajowskim w Brukseli. Chemik i przemysłowiec francuski Solvay Ernest (1838-1922) założyciel Międzynarodowego Instytutu Fizyki zorganizował obrady tego Kongresu.
Wśród uczestników Kongresu znaleźli się między innymi:
– Goldschmidt Robert B. chemik, współpracownik Ernesta Solvaya,
– Planck Max Karl(1858-1947) fizyk niemiecki; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1918r.,
– Sommerfeld Arnold (1868-1951) fizyk niemiecki,
– de Broglie Maurice (1875-1960) fizyk francuski,
– Rutherford Ernest (1871-1937) fizyk angielski; laureat Nagrody Nobla z Chemii w 1908r.,
– Einstein Albert (1879-1955) fizyk niemiecki; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1921r.,
– Langevin Paul (1872-1946) fizyk francuski,
– Nernst Walter Hermann (1864-1941) chemik niemiecki, laureat Nagrody Nobla zChemii w 1920r.,
– Brillouin Marcel (1854-1948) fizyk francuski,
– Solvay Ernest (1838-1922) chemik i przemysłowiec belgijski,
– Warburg Emil Gabriel (1846-1931) fizyk niemiecki,
– Lorentz Hendrik Antoon (1853-1928) fizyk holenderski; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1902r.,
– Perrin Jean Baptiste (1870-1942) fizyk francuski; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1926r.,
– Pioncare Henri (1854-1912) matematyk i filozof francuski.
1911r. przyznanie Marii Skłodowskiej-Curie Nagrody Nobla z Chemii za odkrycie nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym.
1912r. (6 maja) Delegaci Towarzystwa Naukowego Warszawskiego przeprowadzają z Marią Skłodowską-Curie rozmowę w Paryżu. Przewodniczącym delegacji jest Sienkiewicz Henryk (1846-1916) pisarz polski, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1905r.). Delegaci namawiają Marię do powrotu do Polski. Propozycja Towarzystwa była dla Marii Curie bardzo miła, bo odpowiadała dawno żywionej przez nią chęci pracowania w rodzinnym środowisku. Dla urzeczywistnienia jej nie wahałaby się rozstać ze starszą córką, która musiałaby pozostać w Paryżu.
W odpowiedzi delegatom Maria Curie nie mogła na razie zdecydować się na przyjazd do Warszawy i opuszczenie Paryża z dwu powodów:
– złego stanu zdrowia, który rodził w niej wątpliwości czy w ogóle będzie w stanie pracować naukowo, a tym bardziej czy zdoła zorganizować nową pracownię radiologiczną;
– poczuwa się także do obowiązku zorganizowania budującego się w Paryżu Instytutu im. jej męża (prace organizacyjne potrwają rok lub półtora).
Decyzję ostateczną Maria Curie odłożyła do czasu usunięcia powyższych przeszkód. (Protokół 79 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z dnia 16 maja 1912r.). Maria Skłodowska-Curie nadesłała na adres Towarzystwa kosztorys urządzenia pracowni radiologicznej. Pragnęła ją uruchomić mimo powyżej przedstawionych przeszkód do lipca 1913r. (Protokół Nr 95 z posiedzenia Zarządu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 2 stycznia 1913r.).
W protokole Nr 98 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 12 lutego 1913r. jest informacja o postanowieniu otwarcia pracowni radiologicznej od 1 sierpnia 1913r. i mianowaniu Marii Skłodowskiej-Curie kierowniczką tej pracowni. Protokół Zebrania Ogólnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 25 listopada 1913r. zawiera informację: „Członek honorowy Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Maria Skłodowska-Curie wygłosiła odczyt „O radioaktywności i ciałach radioaktywnych”.
1914r. wybuch I wojny światowej; przerwana zostaje łączność Marii Skłodowskiej-Curie z pracownią radiologiczną w Warszawie; zajmuje się w okresie wojny między innymi organizowaniem wojskowego lecznictwa radiologicznego.
1919r. praca w Instytucie Radowym w Paryżu.
1920r. Marię Skłodowską-Curie odwiedza w Instytucie Radowym przy ul. Pierre Curie w Paryżu dziennikarka amerykańska z Nowego Jorku – p. Meloney (Missy). Organizuje ona pobyty Marii Skłodowskiej-Curie w USA (1921 i 1929r.)
1921r. (maj – 28 czerwiec) pierwsza podróż do USA spotkanie zprezydentem USA (od 1921 r.) Hardingiem Warrenem Gamalielem (1865-1923). W USA przebywa wraz z córkami Ireną i Marią. Odbiera 1g radu zamknięty w szkatułce, do której złoty kluczyk wręczył jej prezydent USA Harding.
1922r. udział w pracach Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie. (Rada Ligi Narodów mianuje Marię Skłodowską-Curie członkiem tej komisji; później zostaje jej wiceprzewodniczącą).
1925r. udział w uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego pod Instytut Radowy w Warszawie. Maria spotyka się z prezydentem Wojciechowskim Stanisławem (1869-1953) – drugim prezydentem RP (1922-1926) oraz z polskimi fizykami i chemikami.
1929r. (październik) druga podróż do USA. Maria Skłodowska-Curie jest gościem prezydenta USA (1929-1933) Hoovera Herberta Clarka (1874-1964). Przez kilka dni mieszka w Białym Domu. Ameryka daruje Marii Curie drugi gram radu (pierwszy gram podarowano jej w 1921 roku). Zwiedza Uniwersytet Św. Wawrzyńca (26 października) pod opieką Younga Owena D. (1874-1962) – prawnika i ekonomisty amerykańskiego. Na frontonie gmachu fizyki znajduje się płaskorzeźba w kamieniu przedstawiająca jej wizerunek. Bierze także udział w jubileuszu Edisona.
1932r. (29 maj) uczestniczy jako honorowa kierowniczka w uroczystości otwarcia Instytutu Radowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Dyrektorem Instytutu Radowego została jej siostra dr Bronisława Dłuska. Wykończony w pełni został szpital należący do Instytutu Radowego. Maria Skłodowska-Curie uczestniczy w jego inauguracji wraz z prezydentem RP (1926-1939) chemikiem prof. Ignacym Mościckim (1867-1946). Uczestniczy także w sadzeniu drzewek przed Instytutem Radowym. Jest to ostatnia podróż Marii Skłodowskiej-Curie do Polski.
1933r. (wiosna) ostatnie wykłady na Sorbonie.
1933r. (październik) odbył się Kongres Solvayowski. Komitetowi naukowemu Kongresu przewodniczył Langevin Paul (1872-1946) fizyk francuski.
Na Kongres zaproszono Irenę Joliot-Curie (1897- 1956) i Fredericka Joliot-Curie (1900-1958) fizyków francuskich; laureatów Nagrody Nobla z chemii w 1935r.
Na Kongres zaproszono poza Marią Skłodowską-Curie i jej córką Ireną Joliot-Curie jeszcze trzecią kobietę-Lise Meitner (1878-1968), pracującą wówczas w Berlinie, gdzie współpracowała z Otto Hahnem (1879-1968) fizykochemikiem niemieckim (w 1918 Lise Meitner i Otto Hahn odkryli pierwiastek protaktyn (Pa, Z=91), niezależnie od Soddy Fredericka (1877-1956) i Cranstona Johna (ur. 1891). Einstein Albert był nieobecny na Kongresie. Przebywał wtedy w USA.
Na Kongresie obecni byli między innymi:
– lord Rutherford Ernest (1871-1937) fizyk angielski; laureat Nagrody Nobla z chemii w 1908r.
– Pauli Wolfgang (1900-1958) fizyk austriacki; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1945r.
– Bohr Niels (1885-1962) fizyk duński; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1922r.
– Heisenberg Werner (1901-1976) fizyk niemiecki; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1932r.
– Broglie Louis Victor de (1892) fizyk francuski;
– Broglie Maurice de (1875-1960)fizyk francuski;
– Sir Chadwick James (1891-1974) fizyk angielski; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1935r.
– Sir Cockroft John Douglas (1897-1967) fizyk angielski; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1951r.
– Fermi Enrico (1901-1954) fizyk włoski; laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1938r.
1934r. Maria Skłodowska-Curie umiera 4 lipca 1934r. na skutek anemii złośliwej aplasycznej o przebiegu gwałtownym, gorączkowym.
1934r. Towarzystwo Naukowe Warszawskie wybija medal pamiątkowy ku czci Marii Skłodowskiej-Curie.
W 1935r. ukazuje się książka Marii Curie. Na okładce widnieją słowa Maria Curie. Profesor Sorbony, Laureatka nagród Nobla z fizyki i chemii. Tytuł „PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ”.
W 1953r. ukazało się w Polsce II wydanie tej książki. Maria Skłodowska-Curie. Promieniotwórczość. PWN, Warszawa, 1953. (tłum. z jęz. francuskiego).
W 1954r. ukazały się także w wyd. PWN Prace Marii Skłodowskiej-Curie zebrane przez Irenę Joliot-Curie
Źródła:
– google
– wikipedia
– interia
– opole.pl
