Zbigniew Herbert w swej twórczości podejmuje pytania o sens istnienia, próbuje odszukaćć receptę na godny sposób życia. Jego filozoficzno-moralne utwory zawierają rozważania nad współczesnym światem i dzisiejszym człowiekiem. Poruszają też problem roli sztuki w dzisiejszym człowiekiem. Punktem wyjścia dla Herbertowskich rozważań staje się humanistyczna tradycja kultury europejskiej. Historie biblijne czy mitologiczne, poezja starożytna, życie wielkich postaci historycznych stanowią pretekst do owych rozważań.
Z humanistycznej tradycji kultury europejskiej zaczerpnął Herbert pomysł stworzenia postaci Pana Cogito, bohatera serii swych utworów, snującego refleksje nad współczesnym życiem. Imię owej postaci wywiódł poeta ze słynnego Kartezjańskiego zdania: cogito ergo sum (myślę, więc jestem). W wierszu ”Pan Cogito a ruch myśli” postać ta zastanawia się nad potocznym wyrażeniem ”myśli chodzą po głowie” i dochodzi do wniosku, że przecenia ono ruch myśli. W rzeczywistości człowiek nie wykorzystuje w pełni możliwości swego mózgu, popada w schematyzm, źródła jego myśli nie jest pokarmem dla własnych refleksji. Człowiek powoli oducza się samodzielnie myśleć. Przyjmuje cudze zdanie, bo tak jest mu wygodniej. Wiersz jest nieco ironiczny, ale spostrzeżenia w nim zawarte przygnębiają.
W innym tomie utrzymane jest Przesłanie Pana Cogito. Nie są to już refleksje nad współczesnym światem, to swoisty dekalog, przykazania, jak należy postępować by być godnym miana człowieka. Nieważne że nikt nie doceni takiego postępowania, nieważne że nikt nie nagrodzi szlachetności, odwagi w głoszeniu prawdy czy obronie krzywdzonych. Istotne jest tylko to by uchronić własne człowieczeństwo, mieć świetlane, szlachetne cele, żywo reagować na cudze cierpienie, przeciwstawić się złu, być wrażliwym, a przy tym wystrzegać się pychy i nie liczyć na docenienie, na nagrodę, bowiem nie dla nagrody lecz dla potwierdzenia własnego człowieczeństwa należy szlachetnie postępować.
Zbigniew Herbert w swych utworach daje wizję rzeczywistego świata. Nie próbuje go polepszać ani usprawiedliwiać. Ukazuje po prostu jego wady i zalety. Był wybitnym poetom.
