ZJEDNOCZENIE POLSKI, ŁOKIETEK
Przesłanki zjednoczenia państwa polskiego
1. rozwój gospodarczy doprowadził do wzmożenia kontaktów pomiędzy dzielnicami . Wisła stała się głównym szlakiem spławiania towarów z głębi kraju. Drogi ruskie i pruskie łączyły ziemie całej polski
2. rosnące latyfundia świeckie i duchownych wykraczały poza granice dzielnic.
3. szukano przeciwwagi dla możnowładztwa jedynie w silnej władzy centralnej
4. okres najazdów mongolskich przyniósł ze sobą poważny wzrost zagrożeń zewnętrznych. Utracono
a. Ziemia lubuska – Brandenburgia
b. Prawy brzeg Wart i Noteci, Santok, Gdańsk -nowa marchia -Brandenburgia
c. Najazdy litewsko jaćwińskie na Małopolskę – Łęczyca, Kalisz,
5. król czeski Wacław II uzależnia od siebie coraz większe połacie kraju
6. napływ licznych bogatych osadników niemieckich budzi uczucia nacjonalistyczne, patriotyczne
7. duchowieństwo chciało się oprzeć wpływom z zachodu, utrzymać archidiecezje w nienaruszonych granicach – zasada niezależności i odrębności polskich organizacji kościelnych – Jakub Świnka
8. wspomnienie wielkiej przeszłości państwa polskiego
Rozważane były trzy koncepcje – w oparciu o Małopolskę, Wielkopolskę lub Czechy.
Leszek Czarny przejął idee zjednoczenia państwa po swoim poprzedniku – Bolesławie Wstydliwym. Kontynuował jego dzieło w zakresie zakładania nowych miast i wsi na prawie niemieckim. Uwikłał się jednak w konflikt z Mazowszem, za jego czasów wybuchły bunty możnowładztwa i wtedy on odwołał się do pomocy mieszczan krakowskich, którzy ocalili dla niego Wawel. Jego następca – Henryk Probus swoje dwuletnie panowanie wypełnił walkami o opanowanie rozbitego na dzielnice śląska, i tłumienie opozycji, która na swego kandydata do tronu wysuwała drobnego wielkopolskiego księcia Władysława Łokietka, brata zmarłego Leszka. Do walki po stronie Henryka włączyli się czesi, po stronie Łokietka stanęli zaś książęta haliccy. Umierając starał się jeszcze uzyskać koronę królewską , jednak nie udało mu się to. Kraków zapisał więc Przemysłowi II, który był w tym czasie jedynym władcą zjednoczonej wielkopolski a dodatkowo z jego osobą związana była możliwość odzyskania Pomorza gdańskiego, o które to po śmierci Świętopełka zaczęli starać się Krzyżacy i margrabiowie brandenburscy. Ci ostatni opanowali go korzystając z poparcia miejscowych osadników. Następca Świętopełka – Mszczuj II odbił Gdańsk dopiero dzięki pomocy Henryka Pobożnego. Pomoc Wielkopolan nie była dziełem przypadku. Powiązania pomiędzy obiema dzielnicami były coraz większe za sprawą szlaków handlowych w postaci rzek zmierzających do Bałtyku. Dodatkowo zagrożenie zewnętrzne dawało odpowiednie warunki do zawarcia sojuszu. Kiedy to więc krzyżacy na drodze sądowej uzyskali prawa do zajęcia ziemi gniewskiej, Mszczuj II zawarł w Kępnie traktat z Przemysłem mówiący o tym, że po Mszczuj śmierci Przemysł otrzyma całą dzielnicę. Dążąc do zajęcia Krakowa Przemysł musiał jednak rozprawić się z o wiele groźniejszym rywalem, królem czeskim Wacławem II, który od pewnego czasu zwracał baczniejszą uwagę na ziemie polskie. Jako pierwszy zhołdował mu swe ziemie książe bytomski , popierany przez częściowo zniemczone mieszczaństwo niemiecki oraz mieszczaństwo czeskie a także kierowany rozwijającym się handlem z czechami. Przemysł zmuszony był zrzec się na rzecz Wacława małopolski gdyż nie był w stanie walczyć na raz z nim i z Łokietkiem. Wacław obsadził tę ziemię swoimi ludźmi i wypędził broniącego się w Sandomierzu Łokietka. Dodatkowo wydał w Lutomyślu przywilej gwarantujący wszystkim stanom zachowanie dotychczasowych praw, czym zyskał sobie przychylność większej liczby poddanych. Przemysł II zaś po uzyskaniu Pomorza po śmierci Mszczuj w 1295 roku koronował się na króla polski. Skutki koronacji były nikłe jeśli chodzi o efekty polityczne, przyniosła jednak efekty ideologiczne. Idea korony- suwerennego państwa nabrała realnych kształtów. Przemysł został w kilka miesięcy po koronacji zamordowany przez margrabiów brandenburskich, jednak walka o spadek po nim była jednocześnie walką o koronę i tytuł króla polski. Wbrew testamentowi Przemysła, który swe włości zapisał Henrykowi głogowskiemu, pojawiło się kilku pretendentów do tronu -Łokietek, wybrany przez miejscowe możnowładztwo, który zdobył do tej pory całą Wielkopolskę, ziemię sieradzką, łęczycką, Kujawy i pomorze gdańskie, dodatkowo wydając przywileje zyskał sobie przychylność mieszczan, nadał miastom prawa jurysdykcji nad rabusiami publicznymi, co skierowane było głównie przeciwko grasującym rycerzom, którzy przez to obrócili się przeciwko niemu. Przeciwko Łokietkowi byli także możni, którym nie podobała się jego polityka zewnętrzna. Kandydatem popieranym przez Jakuba Świnkę był Henryk głogowski, lecz kiedy zwlekał on z przybyciem, zjazd Wielkopolan ogłosił królem Wacława II, który dodatkowo koronował się w Gnieźnie na króla polski. Związany małżeństwem z córką zmarłego Przemysła wzmocnił swe stanowisko. Schołdowano mu też praktycznie cały Śląsk co stanowiło kolejny element do zjednoczenia kraju. Wacław uzyskał za Albrechta nadanie mu całego państwa jako lenna. Jego panowanie opierało się głównie na przezwyciężaniu separatyzmów lokalnych. Tak też wprowadził urząd starosty królewskiego, urzędnika zależnego tylko od monarchy i mającego wykonywać jego polecenia, tworzył Wacław siatkę administracyjną mając przeciw możnowładztwu atut w postaci silnego wojska, która to administracja mimo niepopularności wzmocniła władzę królewską. Starostami mianowani byli głównie czesi i Niemcy, co dodatkowo budziło dezaprobatę. Jednakże wszystkie powstania były krwawo tłumione, stąd też Łokietek po śmierci Wacława znalazł wielu stronników. Co prawda istniał następca Wacława II –Wacław III ale został on zamordowany w momencie gdy wyruszał do polski. Łokietek jednak z drugorzędnego księcia stał się symbolem niezależności i chęci odbudowy korony pod rodzimą dynastią. Jednakże przeciw niemu była silna opozycja wewnętrzna, głównie składająca się z rodów wielkopolskich którym nie podobało się poprzednie panowanie Łokietka, duchowieństwa, pod wodzą biskupa krakowskiego Jana Muskaty, i zniemczonego patrycjatu dążącego do pojednania się z czechami. Opozycja organizowała spiski a na końcu bunt pod wodzą wójta Alberta i z poparciem Muskaty, który został jednak stłumiony a przeciwko mieszczanom Krakowa zastosowane były represje. Wielkopolskę jednak udało się zająć Łokietkowi dopiero po śmierci Henryka Głogowskiego. Pretensje dotyczące tronu wniósł też Jan luksemburski tłumacząc je faktem zhołdowania przez koronę czeską większej części śląska. Zagrożeniem z drugiej strony byli Brandenburczycy, którzy już za panowania Wacława starali się uzyskać nadanie im Pomorza Gdańskiego. Dodatkowo opanowali północno – zachodnie tereny wielkopolski i w porozumieniu z możnym rodem pomorskim -Święców – uderzyli na Gdańsk. Łokietek w którego imieniu Gdańska bronił Bogusz zwrócił się z prośba o pomoc do krzyżaków, którzy wkroczyli do gdańska i wycięli całą broniącą się tam ludność. Odwoływanie się do papieża nie przyniosło żadnych rezultatów, Łokietek nie był w stanie zbrojnie odbić gdańska ani też na drodze dyplomatycznej. Jedynym sposobem na walkę z najeźdźcami były sojusze, i tak związał się z Karolem Robertem – królem Węgier a wrogiem Luksemburgów, a także z papieżem, rezydującym w tym czasie w Awinionie, który popierał wszystkich przeciwników cesarza. Dodatkowo Łokietek wykorzystywał waśnie pomiędzy rodami niemieckimi oraz utrzymywał bliskie stosunki z Habsburgami – konkurentami Luksemburgów do korony czeskiej. Poza tym w walce z Brandenburgią popierali Łokietka królowie państw skandynawskich oraz książęta pomorscy. Wojny choć nie przyniosły korzyści materialnych utwierdziły Łokietka na dotychczasowych terenach do tego stopnia, że w roku 1320 koronował się w Krakowie na króla polski, ponieważ popierany przez Małopolskę i Wielkopolskę wystąpił na zjeździe w Sulejowie o przywrócenie królestwa.
1. dzielnice które obejmowało królestwo
a. ziemia krakowska
b. sandomierska
c. wielkopolska
d. sieradzka
e. łęczycka
f. lenno Kujawy
Mazowsze rozbite w opozycji
2. sojusz z Giedyminem
3. walka z krzyżakami i Luksemburgami
4. proces wytoczony krzyżakom o zagrabione ziemie polskie
1320 – 1321 wyrokiem sądu zapadłym w Inowrocławiu krzyżacy zostali uznani winnymi zaboru, skazani na zwrot zagrabionych ziem i wypłatę odszkodowania. Jednak kontrakcja dyplomatyczna oraz zaplecze militarne uniemożliwiło realizację wyroku ale dało duże podłoże ideologiczne.
