Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna za stron (wierzyciel) może się domagać od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania, czyli świadczenia. Zarówno po stronie wierzyciela, jak i po stronie dłużnika może w zobowiązaniu występować kilka osób.
Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, czyli obowiązujący dłużnika sposób zachowania, może polegać on na pewnym działaniu (zapłaceniu pieniędzy, wykonaniu usługi, wydaniu rzeczy) lub na wstrzymaniu się od czynności, do których dłużnik w innych warunkach jest uprawniony.
W stosunku zobowiązaniowym wierzycielowi przysługuje określone prawo podmiotowe. Może on domagać się od drugiej strony przysługującego mu świadczenia, a w razie potrzeby doprowadzić do przymusowego wyegzekwowania tego świadczenia. Ponieważ wierzyciel może żądać spełnienia świadczeń tylko od oznaczonej osoby (dłużnika), jego prawo należy do praw podmiotowych względnych. Przysługujące wierzycielowi prawo podmiotowe nazywamy wierzytelnością, zaś ciążący na dłużniku obowiązek, nazywamy długiem. Osoba fizyczna czy prawna odpowiada za długi swoim majątkiem.
Pytanie 57
świadczenie, czyli obowiązujący dłużnika sposób zachowania, może polegać on na pewnym działaniu (zapłaceniu pieniędzy, wykonaniu usługi, wydaniu rzeczy) lub na wstrzymaniu się od czynności, do których dłużnik w innych warunkach jest uprawniony.
Rodzaje?
Pytanie 62
Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi, więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.
Szkoda majątkowa obejmuje dwa elementy. Pierwszy z nich, to strata, czyli efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego i drugi, utracony zysk, czyli korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie zaistniała.
Wśród szkód majątkowych rozróżnia się:
Szkody na mieniu -szkody wyrządzone na majątku, bez związku z osoba poszkodowanego,
Szkody na osobie – szkody o charakterze majątkowym, które są następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą, na przykład koszty leczenia i lepszego odżywiania, utracone w skutek choroby zarobki.
W przypadku szkód majątkowych naprawienie szkody może nastąpić:
a) Przez przywrócenia do poprzedniego stanu (restytucja naturalna)
b) Przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna)
W przypadku szkód niemajątkowych naprawienie szkody nazywane jest zadośćuczynieniem za krzywdę. Jego celem jest zgodzenie cierpień pokrzywdzonego przez stworzenie mu lepszej sytuacji życiowej.
Pytanie 63
Solidarność dłużników polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części należnego mu świadczenia od któregokolwiek z dłużników albo od kilku z nich, według swojego wyboru. Zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników solidarnych powoduje wygaśnięcie zobowiązania i zwalnia z długu wszystkich dłużników. Miedzy sobą rozliczają się oni potem w równych częściach, zgodnie z treścią łączącego ich stosunku prawnego.
Solidarność wierzycieli polega na tym, że każdy z nich może domagać się od dłużnika spełnienia całego świadczenia do swoich rąk. Dłużnik jest obowiązany to żądanie spełnić. Spełnienie świadczenia zwalnia dłużnika z zobowiązania względem wszystkich wierzycieli.
Pytanie 64
Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, której jedna ze stron przyjmuje obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie przez określone zdarzenia. Do takich umów należą umowy ubezpieczenia. Najczęściej jednak podstawą odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa.
Naprawienie szkody może nastąpić:
c) Przez przywrócenia do poprzedniego stanu (restytucja naturalna)
d) Przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna)
Wybór jednego z wymienionych sposobów należy do osoby, która poniosła szkodę. Tylko w przypadku, gdyby przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego było niemożliwe, albo pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, można odmówić restytucji naturalnej. Wówczas roszczenie poszkodowanego ogranicza się do prawa żądania odszkodowania pieniężnego.
Naprawienie szkody majątkowej na osobie (uszkodzenia ciała, wywołanie rozstroju zdrowia) obejmuje wyrównanie wszelkich kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, na przykład kosztów leczenia, utraconych zarobków, kosztów opieki w domu.
Odrębnym zagadnieniem jest odpowiedzialność za szkodę niemajątkową, która nazywana jest zadośćuczynieniem za krzywdę. W odróżnieniu od szkody majątkowej, której wynagrodzenie jest regułą, zadośćuczynienie za krzywdę przysługuje tylko w nielicznych, wyraźnie przepisami przewidzianych przypadkach, a mianowicie w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, lub nadużycia stosunku zależności, gwałtu, a także w razie naruszenia dóbr osobistych. Jego celem jest zgodzenie cierpień pokrzywdzonego przez stworzenie mu lepszej sytuacji życiowej.
Pytanie 66
Świadczenie nienależne jest odmianą bezpodstawnego wzbogacenia, a polega na spełnieniu świadczenia przez osobę, która nie była do tego zobowiązana. Osoba taka może żądać zwrotu świadczenia, chyba, że zachodzi jeden z następujących przypadków: a) spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do świadczenia zobowiązany)świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, c) spełniający świadczenie zaspokoił przedawnione roszczenia.
