ŹRÓDŁA I KOSZTY POWSTANIA ŚRODKÓW NA DZIAŁALNOŚĆ KREDYTOWĄ
Skala działalności kredytowej każdego banku jest zdeterminowana:
– posiadanymi środkami przez bank,
– możliwościami pozyskania środków z rynku.
Funkcjonujące instytucje na rynku bankowym mają różne formy organizacyjno-prawne. Zgodnie z obowiązującym prawem bankowym banki mogą być tworzone jako:
– banki państwowe,
– banki spółdzielcze,
– banki w formie spółek akcyjnych.
Formy tych instytucji wyznaczają dostępność do podstawowych źródeł środków, które mogą być skierowane na akcje kredytowe. Tymi formami pozyskania i uzyskania środków są:
– wzrost funduszy własnych,
– pozyskanie środków w formie depozytów od rozmaitych podmiotów,
– pozyskanie środków na rynku międzybankowym,
– pozyskanie środków z Banku Centralnego,
– pozyskanie środków w drodze emisji obligacji,
– pozyskanie pożyczek podporządkowanych.
Najzasobniejszym źródłem wzrostu akcji kredytowej dla banku są wolne środki pieniężne od podmiotów, czyli depozyty. Dostępność tych środków jest związana z:
– siecią, jaką dysponuje bank,
– lokalizacją banku.
Rozbudowa sieci bankowej dużo kosztuje, ale jednocześnie zwiększa konkurencyjność banku na rynku, głównie w zakresie pozyskiwania depozytów.
Oparcie przyrostu akcji kredytowej o rynek lokat międzybankowych jest krótkoterminowym zabiegiem. Podstawowa funkcja rynku lokat międzybankowych koncentruje się na utrzymaniu bieżącej płynności, a nie na stabilnym i systematycznym wykorzystaniu tych środków do akcji kredytowej.
Podobną funkcję wykazuje pomoc w postaci kredytu z Banku Centralnego dla banków komercyjnych. Kredyty te mają na celu refundowanie środków banków komercyjnych zaangażowanych w dyskoncie weksli bądź w kredycie lombardowym.
Uczestnictwo banków na rynku obligacji może przyczynić się do wzrostu akcji kredytowej w przypadku znacznej różnicy pomiędzy terminami spłaty obligacji, a terminem udzielonych przez bank kredytów.
Ważnym źródłem wzrostu akcji kredytowej, bez względu na formę banku, jest pozyskanie środków w ramach pożyczek podporządkowanych, pochodzących ze środków zdeponowanych w banku, na z góry określony okres przez rozmaite podmioty. Te pożyczki charakteryzują się tym, że w przypadku upadłości banku, są zwrotne w ostatniej kolejności.
Każdemu z wymienionych źródeł działalności kredytowej można przypisać cechy związane z ich trwałością i kosztem pozyskania. Najtrwalszym źródłem akcji kredytowej są fundusze własne banku.
Bardzo ważnym zagadnieniem dla każdego banku jest przypisanie poziomu kosztu pozyskania złotego z różnych źródeł. Na koszt pozyskania jednej złotówki depozytu mają wpływ następujące elementy:
– wysokość odsetek płaconych deponentowi,
– poziom obowiązkowych rezerw od wkładów bankowych,
– metoda naliczania tych odsetek,
– poziom składki ubezpieczenia depozytów wnoszonych do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
– wysokość kosztów pozaodsetkowych ponoszonych przez bank.
Poziom odsetek zapłaconych deponentowi zależy:
– od skali inflacji,
– do konkurencji na bankowym rynku lokacyjnym,
– terminu złożonego depozytu,
– rentowności instrumentów na rynku pieniężnym i kapitałowym.
Banki b. niechętnie informują o metodologii liczenia kosztów pozyskania depozytów. Można jednak określić wskaźnik pozyskania depozytów (WPD):
suma zapłaconych i naliczonych odsetek
WPD= x 100
średni stan depozytów
Tak zaprezentowany wskaźnik nie uwzględnia rezerw obowiązkowych odprowadzanych do NBP. W związku z tym jest konieczna korekta, która będzie uwzględniać zasady obowiązujące zawarte w zarządzeniu Prezesa NBP dot. rezerw od depozytów. Obliczanie wskaźnika skorygowanego (SWPD):
odsetki zapłacone i naliczone
SWPD= x 100
średni stan depozytów w okresie – R – Pt
R – wysokość rezerwy obowiązkowej dla wkładów avista
Pt – wysokość rezerwy obowiązkowej dla wkładów terminowych
Wysokość wypłaconych i naliczonych odsetek uzależniona jest od metod ich naliczania. Można wymienić:
– metodę odsetek prostych,
Odsetki= P x i x n
P – początkowa kwota depozytu,
i – oprocentowanie depozytu,
n – liczba okresów bazowych
– metodę odsetek złożonych (kapitalizacji odsetek)
odsetki = P x [(1=n)n – 1]
Wykorzystując metodę kapitalizacji baki wyznacza efektywną roczną stopę procentową depozytów (ERSD):
ERSD= (1=n)n – 1
Na globalny koszt pozyskania depozytu wpływa nie tylko wysokość odsetek zapłaconych deponentom, ale także koszty pozaodsetkowe, do których należą:
– wysokość zapłaconych przez bank opłat i prowizji,
– koszty osobowe i koszty rzeczowe banku,
– podatki i opłaty,
– wysokość rezerw celowych i utworzonych funduszy,
– koszty zabezpieczeń,
– inne koszty.
W celu obliczenia narzutu kosztów pozaodsetkowych (NKP) przypadających na jedną złotówkę depozytu wykorzystuje się formułę:
suma kosztów pozaodsetkowych (KP)
NKP= x 100
średni stan depozytów (D) – wysokość rezerw obowiązkowych (R)
Koszt pozyskania środków finansowych na pozyskanie depozytów łączy się z możliwością negocjacji dot. stopy procentowej proponowanej deponentom. W przypadku wykorzystania środków z rynku międzybankowego wysokość stopy % wyznaczana jest przez mechanizm rynkowy. Od 1991 r. ogłaszana jest codziennie stopa procentowa WIBOR i WIBIT. Poziom stopy % WIBOR jest średnią arytmetyczną stóp procentowych, po jakich najważniejsze banki warszawskiego rynku międzybankowego są skłonne sprzedaż swoje nadwyżki środków finansowych, natomiast WIBIT – po jakiej są skłonne kupić.
Najbardziej typowe wśród lokat na tym rynku są:
– lokaty 1- dniowe,
– lokaty 7- dniowe,
– lokaty 14 – dniowe,
– lokaty o nieokreślonym czasie trwania,
– lokaty o zmiennych warunkach.
Większość tych instrumentów ma charakter krótkotrwały, ale mają znaczenie jako zewnętrzne źródła pozyskiwania środków przez banki. Opisane sposoby pozyskiwania środków odnoszą się do banków polskich. Natomiast banki zagraniczne funkcjonujące na rynku polskim mają dostęp do rodzimego kapitału, który może być transferowany do Polski. Banki te mogą stanowić konkurencje dla naszych banków przez np. propozycję lepszych warunków kredytowania.
KOSZTY PRZYZNANIA I WYKORZYSTANIA KREDYTU BANKOWEGO
Przyznanie kredytu jest związane z przestrzeganiem określonych procedur. Na każdym etapie procedur mamy do czynienia z dwoma rodzajami kosztów:
– osobowe (personel banku),
– rzeczowe (wykorzystanie sprzętu i pomieszczeń).
Wstępna procedura kredytowania składa się z 3 etapów:
1. z wyboru banku,
na tym etapie podstawowe koszty osobowe łączy się z kompleksową i merytoryczną informacją pracowników banku o warunkach kredytowania poszczególnych podmiotów. Informacji udzielają pracownicy pionów lub wydziałów kredytowych, nazywa się ich asystentami klienta. Mają za zadanie współpracę z klientem i udzielanie informacji. Koszty rzeczowe dotyczą działalności marketingowej banku, szczególnie promocji.
Efektywność tych działań wyraża się w formule:
Koszty pierwszego etapu procedury koszty osobowe + koszty marketingu usług kredytowych
kredytowania przypadający na 1 zł =
przyrostu przyrost wartościowy kredytów dzięki akcji promocyjnej
2. ze złożenia wniosku kredytowego,
to złożenie wniosku, generuje on najmniej kosztów. Wiąże się z przyjęciem wniosku wg. formy i układu opracowanego przez bank.
3. z wyznaczenia / określenia zdolności kredytowej podmiotu,
etap ten jest najważniejszy i najbardziej kosztowny, obejmuje on wyznaczenie zdolności kredytowej kredytobiorcy, co ma wpływ na przyszłe dochody banku. Źle przygotowana ocena zdolności kredytowej może wiązać się dla banku z b. dużymi kosztami. Jeżeli są rozbieżności między warunkami zaproponowanymi we wniosku przez kredytobiorcę, a ustaleniami pracowników banku i komitetu kredytowego dot. np. warunków kredytu to odbywają się negocjacje stron, które powinny doprowadzić do wyjaśnienia nieścisłości.
Zawarcie umowy kredytowej jest ostatnim etapem procedury kredytowej. Po nim następuje obsługa kredytobiorcy, a więc ewidencjonowanie przychodów z odsetek od kredytu, oraz monitorowanie spłaty kredytu. Monitorowanie powinno polegać nie tylko na kontroli dłużnika, ale przede wszystkim na stałej ocenie jego zdolności kredytowej.
W przypadku nie wywiązania się z warunków umowy następuje windykacja.
Koszty występujące w poszczególnych etapach kredytowania powiększają koszty wynikające z pozyskania środków pieniężnych. Wszystkie te koszty razem stanowią globalny koszt kredytu bankowego, który ma bezpośredni wpływ na cenę kredytu.
