Australia Związek Australijski (Commonwealth of Australia)
Powierzchnia: 7682300 km2
Stolica: Canberra
Miasta: Adelaide, Alice Springs, Brisbane, Darwin, Melbourne, Perth, Sydney, Hobart, Geelong, Newcastle, Townsville, Wollongong
Terytoria: Wyspa Norfolk, Wyspa Bożego Narodzenia, Wyspy Kokosowe (zwane też Wyspami Keelinga), wyspy Ashmore i Cartier, Terytorium Wysp Morza Koralowego, Terytorium Heard i Wyspy McDonald, Australijskie Terytorium na Antarktydzie
Głowa państwa: królowa Elżbieta II od 1952, reprezentowana przez gubernatora generalnego
Szef rządu: John Howard
System polityczny: monarchia parlamentarna
Waluta: dolar australijski
Ludność: 18.600.000 ;
Roczny przyrost naturalny: 1,5%
Język: angielski, języki aborygenów
Religia: anglikanizm 26%, inne wyznania protestanckie 17%, katolicy 26%
Historia:
Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkiwali ogromne terytorium australijskie, byli Aborygeni. Owi mieszkańcy przetrwali dzięki, bardzo prostej i zarazem skutecznej, organizacji plemiennej. W końcu, spokój tej ?prymitywnej? kultury, został przerwany w czasie odkryć geograficznych. Z początku tj. XVII w. I lata 80 XVIII w.
przybywały do Australii różne ekspedycje, ale uznawały nowoodkrytą ziemię za nie nadającą się do kolonizacji. Opinia ta została obalona wraz z zajęciem nowych obszarów przez J. Cooka, w imieniu króla Jerzego III i nazwaniem ich Nową Południową Walią. Od tego momentu rozpoczęła się ewolucja kolonii brytyjskich.
Ważniejsze wydarzenia:
1788 – przybycie tzw. Pierwszej Floty, w rejonie dzisiejszego Sydney, wraz z grupą więźniów, z początku wykorzystywano zdobyte ziemie jako miejsce zesłania skazańców brytyjskich;
1790 – przybycie okrętów Drugiej Floty;
1791 – przybycie okrętów Trzeciej Floty;
1792 – przybycie pierwszych prywatnych statków handlowych;
-„Rumowy Korpus” zastępuje w kolonii oficerów z Królewskiej Marynarki (rum stał się podstawowym środkiem płatniczym);
1794 – sprowadzenie owiec z Kalkuty;
1796 – przywieziono z Ameryki Południowej pierwsze merynosy, które stały się podstawš dla australijskiej hodowli i przemysłu wełnianego;
1809 – 1821 – rozwiązanie „rumowego interesu” (rządzącego się na niezbyt „demokratycznych” zasadach) przez gubernatora L. Macquariego i zastąpienie go nową, regularną jednostką wojskową;?
1814 – nadanie nazwy Australia całemu kontynentowi;
1828 – utworzenie Rady Legislacyjnej o charakterze opiniodawczym, z prawem odrzucania gubernatorskich dekretów;
1825 – wyodrębnienie się z Nowej Południowej Walii – Ziemii Van Diemena (póżniejsza Tasmania);
1829 – powstanie nowej kolonii – Australia Zachodnia;
1836 – powstanie nowej kolonii – Australia Południowa;
1839 – „Akt 1839”, który zrównał w prawach „ekskluzywnych” z „emancypowanymi”;
1840 – zaprzestanie przywozu skazańców;
1842 – „Akt 1842”, poszerzył skład Rady Legislacyjnej do 36 członków (poprzednio było 14);
– pierwsze wybory w Nowej Południowej Walii;
1850 – wyodrębnienie się z Nowej Południowej Walii – Wiktorii;
– „Akt 1850”, Rady Legislacyjne w poszczególnych koloniach zostały zastąpione ciałami o charakterze parlamentarnym, złożonymi z dwóch izb;
1859 – wyodrębnienie się z Nowej Południowej Walii – Queensland;
1868 – ostatni transport więźniów do Australii Zachodniej;
2 poł. XIXw – odkrycie złota, rudy żelaza i metali nieżelaznych w koloniach;
1901 – utworzenie Związku Australii
1911 – wyznaczenie miejsca na stolicę Canberrę
1927 – siedziba rządu przeniesiona do Canberry
1942 – przyznanie Australii autonomii przez Wielką Brytanię
1944 – powstanie Partii Liberalnej Australii na czele z Robertem Menziesem
1951 – zawarcie paktu polityczno-wojskowego (ANZUS) przez Związek Australijski, Nową Zelandię i USA
1966 – Menzies rezygnuje z przywództwa w Partii Liberalnej Australii oraz funkcji premiera, którą pełnił przez 17 lat; jego miejsce zajmuje Harold Holt
1967 – w wyniku referendum zostają przyznane pełne prawa obywatelskie aborygenom
1968 – John Gorton obejmuje stanowisko premiera po śmierci Holta
1972 – Gough Whitlam zostaje premierem po dojściu do władzy Australijskiej Partii Pracy
1975 – Senat blokuje rządowy program finansowy; gubernator generalny zaprosił Malcolma Frasera do sformowania Krajowej Partii Liberalnej; działalność gubernatora generalnego Johna Kerra została szeroko skrytykowana
1977 – rezygnacja Kerra
1978 – Terytorium Północne otrzymuje własny samorząd
1983 – Australijska Partia Pracy wraca na arenę polityczną pod przywództwem Boba Hawke i próbuje uporać się z rosnącym bezrobociem
1986 – Ustawa Australijska zostaje przyjęta przez rząd Wielkiej Brytanii
1988 – Bill Hayden, minister spraw zagranicznych, uzyskuje nominację na gubernatora generalnego; podpisanie umowy o wolnym handlu z Nową Zelandią
1990 – Hawke odnosi zwycięstwo wyborcze, pokonując kandydata z Partii Liberalnej
1991 – Paul Keating zostaje nowym przywódcą Partii Liberalnej i premierem
1992 – Keating traci popularność w miarę narastania problemów gospodarczych.
Gospodarka
Wysoko rozwinięte państwo przemysłowo-rolnicze. Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 61,4% powierzchni kraju, grunty orne i sady – 6,4%, użytki zielone (łąki i pastwiska) – 54,4%, nieużytki – 24,6%. Znaczna część gruntów ornych jest sztucznie nawadniana ze źródeł artezyjskich. Uprawia się: pszenicę (największy obszar uprawy na świecie), trzcinę cukrową, bawełnę, słoneczniki, drzewa owocowe i cytrusowe, winorośl. Trudności w uprawie powodują długotrwałe susze i plagi szarańczy. Rozwinięta hodowla owiec (2. miejsce na świecie, ok. 75% merynosów), bydła. Rybołówstwo w gospodarce Australii ma znaczenie drugorzędne. Poławia się głównie ostrygi, kraby, homary, krewetki, tuńczyki, makrele, łososie oraz perły.
Głównym bogactwem naturalnym są bogate złoża rud żelaza, boksytów, ołowiu, cynku i niklu, uranu, manganu, złota, srebra, miedzi, cyrkonii, opali (największy światowy producent), szafirów i diamentów (jeden z większych producentów na świecie) oraz węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego. Rozwinięty przemysł metalowy, hutniczy, elektromaszynowy, elektrotechniczny, spożywczy, środków transportu, chemiczny, drzewny, papierniczy, poligraficzny, odzieżowy, obuwniczy, włókienniczy (33% światowej produkcji wełny nieoczyszczonej). Regionem przemysłowym kraju są stany: Nowa Południowa Walia (ośrodki przemysłowe m.in.: Sydney, Newcastle, Wollongong), Australia Południowa (Adelaide, Port Pirie, Whyalla) i Wiktoria (Melbourne). Australia zajmuje 6. miejsce na świecie w produkcji energii elektrycznej, pochodzącej w 10% z elektrowni wodnych (głównie z systemu hydroelektrowni w Górach Śnieżnych i na Tasmanii). Jedną z największych na świecie elektrowni cieplnych buduje się w Bayswater w dolinie rzeki Hunter w stanie Nowa Południowa Walia (moc docelowa 3960 MW). W całym kraju liczne są małe elektrownie obsługujące farmy.
Ok. 5% dochodów państwa pochodzi z turystyki. Corocznie odwiedza Australię ponad 2 mln. turystów, głównie z Nowej Zelandii, USA, Wielkiej Brytanii. Do interesujących obiektów turystycznych zalicza się: Wielką Rafę Koralową, Wybrzeże Złote, Górę Kościuszki, park narodowy Uluru, Tasmanię.
W komunikacji ważną funkcję pełnią: żegluga kabotażowa, transport lotniczy (ponad 400 lotnisk – najwięcej na świecie, największa w Australii linia lotnicza Qantas przewozi ok. 12,5 mln. pasażerów rocznie), samochodowy (najbardziej zmotoryzowany kraj świata, długość dróg 913 tys. km, tylko 30% ma nawierzchnię asfaltową, a pozostałe drogi są dostępne w czasie korzystnych warunków pogodowych) i kolejowy (38,5 tys. km, głównie w południowo-wschodniej części kraju). Główne porty morskie: Sydney, Melbourne, Fremantle, Dampier, Port Hedland, Port Walcott, Hay Point.
Dochód narodowy: 22 200 USD na 1 mieszkańca (1999). Zadłużenie: 222 mld USD (1999). Struktura zatrudnienia: usługi – 65%, przemysł – 23%, rolnictwo – 3%. Handel zagraniczny: ponad 80% eksportu stanowią surowce mineralne i produkty rolnicze. Eksportuje się głównie węgiel (12%), złoto (7%), wełnę (6%), natomiast importuje się maszyny (33%), produkty chemiczne (12%), surowce (5%). Głównymi partnerami handlowymi są: USA, Japonia, Unia Europejska, Nowa Zelandia.
