1. Ograniczanie uprawnień konstytucyjnych
2. opozycja sejmowa i tajne związki
Wkrótce po ogłoszeniu konstytucji 1815 roku car Aleksander I odsunął od życia politycznego ks. Adama Czartoryskiego, w dodatku wcześniej bezpośrednio po Kongresie wiedeńskim car obiecywał Czartoryskim rozszerzenie granic Królestwa Polskiego o ziemie III zaboru rosyjskiego. Aleksander I nie zamierzał obietnicy dotrzymać, stąd nastąpił rozdźwięk z grupą Czartoryskich. Wkrótce Aleksander I coraz mniej przestrzega konstytucji, w rządzie praktycznie zasiadali posłuszni carowi ministrowie. Gen. Józef Zajączek jako namiestnik był bardzo mało samodzielny, praktycznie całą władzę i najważniejsze decyzje zostawiono komisarzowi Mikołajowi Nowosilcowowi. Właściwie władza w Królestwie znalazła się w rękach dwóch osób, którzy pełnili funkcje niekonstytucyjne i był to komisarz Nowosilcow, dla którego utworzono taki urząd przy Radzie Ministrów, a drugą osobą był wielki ks. Konstanty, brat cara Aleksandra I, który pełnił funkcje naczelnego wodza w Królestwie i na Litwie. Szczególnie wielki ks. Konstanty był najbardziej znienawidzony przez Polaków, przez prowadzenie skrajnej dyscypliny w armii, za różne wybuchy gniewu, publiczne policzkowanie, za stosowanie licznych kar za urojone przewinienia. W dodatku car zwoływał Sejm rzadko i nieregularnie, wreszcie w 1819 roku Aleksander I zawiesił wolność druku i wprowadził ostrą cenzurę.
W takiej atmosferze w reakcji na postępowanie cara najpierw ukształtowała się legalna opozycja sejmowa pod kierunkiem barci Bonawentury i Wincentego Niemojowskich, opozycja została zawiązana w 1820 roku i stanowiła ją grupa posłów okręgu kaliskiego. Posłowie doprowadzili do odrzucenia rządowych projektów ustaw. Z kolei Aleksander I w odpowiedzi zarządził areszt domowy Niemojowskich, rozwiązał kaliska radę wojewódzką, zniósł jawność Sejmu i nie zwoływał go przez następne 5 lat. Legalna opozycja nie przyniosła sukcesów, więc w tych warunkach wzrosła rola tajnych związków.
Konspiracja będzie skupiać drobną szlachtę, część mieszczaństwa i inteligencji, wojskowych i studentów. Jednymi z pierwszych były organizacje studenckie, np. w 1815 roku na Uniwersytecie Wileńskim powstało Towarzystwo Filomatów i Filaretwów. Za główny cel postanowili sobie samokształcenie i szeroko pojęta sprawa narodowa. Organizacja odegrała niewielką rolę, bo na przełomie 1822 i 1823 został rozbity. Na Uniwersytecie Warszawskim powstała podobna organizacja nazwana Związkiem Wolnych Polaków, działała w latach 1819/20 i za cel postawiła sobie walkę o szeroko pojętą sprawę narodową. Wśród wojskowych w 1819 roku pod kierunkiem maj. Waleriana Łukasińskiego powstało tzw. Wolnomulactwo Narodowe, związek planował walkę o przestrzeganie konstytucji, o przestrzeganie postanowień Kongresu Wiedeńskiego w sprawie polskiej. Planował zjednoczenie, pełne uniezależnienie ziem polskich, sprawy społeczne były postawione drugoplanowo, chociaż część działaczy myślała o uwłaszczeniu. W miejsce dawnego związku powołano nową organizacje o nazwie Towarzystwo Patriotyczne w 1821 roku. Początkowo role kierowniczą spełniał Łukasiński, ale po jego aresztowaniu przywództwo przejął Seweryn Krzyżanowski. Na czele organizacji stał tzw. Komitet Centralny, w którym zasiedli przedstawiciele 3 zaborów, a głównym celem miała być walka o rozszerzenie granic Królestwa Polskiego. Od 1822 roku Krzyżanowski nawiązał kontakty z rewolucjonistami rosyjskimi, z tzw. Związku Północnego i Południowego. Związek Południowy stal nawet na stanowisku, aby w przyszłości Polska uzyskała pełną niepodległość. W wyniku wspólnych spotkań ustalono, że zadaniem Polaków uniemożliwienie interwencji wojsk polskich (ks. Konstantego) w razie wybuchu rewolucji rosyjskiej. W 1825 roku dochodzi do wybuchu powstania dekabrystów w Rosji, po kilku godzinach powstanie zostało stłumione, represje związane z powstaniem objęły nie tylko dekabrystów, ale także członków Towarzystwa Patriotycznego. Początkowo ogłoszono w stosunku do towarzystwa 8 wyroków śmierci, jednak pod naciskiem opinii publicznej wyroki złagodzono, nie mniej oskarżeni zostali zesłani na Syberie.
W następstwie tajnych związków kształtował się pogląd, świadomość obywatelską, narodową, że odzyskanie niepodległości będzie mogło nastąpić tylko w wyniku zamachu stanu. Problematyka społeczna była poruszana rzadko, drugorzędnie. Takie postawy poważnie zaważą na przebiegu powstania listopadowego
